Eerbetoon

12 november 2020

'Leraren moeten zich veilig voelen om hun beroep te kunnen uitvoeren naar beste eer en geweten en niet bang hoeven zijn dat hun professionele handelen hun noodlottig wordt', schrijft Marieke van den Hurk, rector van de Nieuwste School. Ze verwijst natuurlijk naar de moord op Samuel Paty. Hoe betoon je eer aan de overleden docent? Zij meent: door het recht op de vrijheid van meningsuiting niet te verspelen. 

Vorige week werd de Franse leraar Samuel Paty vermoord. Omdat hij cartoons had laten zien die niet iedereen kon waarderen. Deze cartoons waren onderdeel van het lesprogramma over de vrijheid van meningsuiting.

Een dergelijk incident komt aan. In Frankrijk zeker, maar ook hier. Zoals een van onze experts Humanics [zo heet de rol van docent op de Nieuwste school, red.] het verwoordde: “Parijs is best dichtbij…”.

De dood van Samuel Paty raakt ons allemaal. Het raakt aan onze basale waarden, aan ons recht op vrijheid van meningsuiting, en het raakt ook aan ons gevoel van veiligheid. Een school moet een veilige plek zijn, voor leerlingen, hun ouders én voor alle medewerkers.

Leraren moeten zich veilig voelen om hun beroep te kunnen uitvoeren naar beste eer en geweten en niet bang hoeven zijn dat hun professionele handelen hun noodlottig wordt.

We komen het met regelmaat tegen, op alle scholen, dus ook op de onze: dat we geconfronteerd worden met uitspraken van leerlingen die ons in verlegenheid brengen, waarop we zeker vinden dat we moeten reageren omdat we dit - in het kader van onze waarden - niet kunnen laten liggen.

Want opmerkingen “stomme homo”, of “als je niet van zwarte Piet houdt ga dan weg uit dit land”, “corona is een hoax”, “de Palestijnse kwestie is de schuld van de Joden”, “Marokkanen deugen niet” hebben één ding gemeen: er ontbreekt nuancering en vooral ook respect.

En dat is wel waar het om moet gaan: om respect. Respect betekent niet dat je het met elkaar eens bent, maar respect betekent wel dat je bereid bent met de ander in dialoog te gaan, naar de ander te luisteren. Als we dat doen vanuit de verwondering, leggen we de basis voor een dialoog die vanuit respect gevoerd kan worden.

Onze leerlingen zijn tussen de 11 en 19 jaar oud. Nog heel jong, en in een leeftijdsfase waarin ze geneigd zijn om in extremen te denken én waarin ze nog volop in ontwikkeling zijn.

Bij uitstek de leeftijdsfase om te werken aan een basis om vanuit respect met de ander in dialoog te willen gaan, om vanuit een open mind te horen naar wat de ander drijft, vanuit welke overtuiging hij denkt om vervolgens ook te kunnen delen wat jou drijft. Dan kan de conclusie zijn dat we vanuit andere waarden naar de samenleving kijken maar dat dat, als je dat vanuit respect voor de ander doet, ook mag. En hierin kan de leraar degene zijn die het goede voorbeeld geeft, die voordoet hoe het óók kan.

Samuel Paty is gestorven. Hoe ziet een eerbetoon eruit aan een man die overleed omdat hij gewoon zijn werk deed eruit? Wij denken dat we dat het beste doen door met elkaar na te denken over hoe wij, als leraren, de moeilijke gesprekken met onze leerlingen niet uit de weg gaan, maar juist kunnen blijven voeren. Dinsdag hield een van onze experts Humanics een pleidooi voor verdere professionalisering van onszelf zodat we de techniek van effectief nuanceren kunnen gebruiken om juist dit zo ingewikkelde gesprek ook aan te kunnen en durven gaan. Juist om ons recht op vrijheid van meningsuiting niet te verspelen.

Hij kreeg een groot (digitaal) applaus van zijn collega’s. Als hommage aan Samuel Paty en dat wat wij in dit land zo belangrijk vinden: samen leven vanuit respect voor elkaar. Wij gaan ervoor!

Marieke van den Hurk is rector van De Nieuwste School in Tilburg.