Deep Democracy en een online check-in: ‘Ook – en zelfs juist als de groep haast heeft.’

8 april 2020

Ook Tjitske Bergsma – in 2020 nog werkzaam op het Vathorst College in Amersfoort – bracht haar werkdagen in het begin van de coronatijd door achter het beeldscherm. En net als haar leerlingen zocht ze haar weg. Gesteund door de principes van Deep Democracy richtte ze haar gesprekken en lessen in. Met check-ins en aandacht voor iedereen. In een goed gesprek is 'eigen gelijk' niet aan de orde. Het gaat om samen wijzer worden, omdat we samen nu eenmaal meer zien dan ieder van ons alleen. Of het nu de leerling is of een collega.

Sinds de crisis breng ik dagen door achter een beeldscherm. Afgewisseld met ditjes en datjes creëer ik mijn werkwereld op mijn laptop in mijn werkkamer thuis. Ik krijg er soms nekpijn van, loop een rondje, maak een uitje door de wijk en kom weer terug.  Ik tuur naar het scherm. Is er nog iets gebeurd in de wereld? 

Corona-updates, een online seminar over werken met ZOOM en iemand die deelt iets over nieuwe online opdrachten. Ik klik het weg. Ik voel onrust. Ik wil onderdeel zijn van de wereld en tegelijkertijd voel ik me afgesloten. Ik zoek menselijk contact. Ik wil betekenisvol zijn. Ik wil plannen maken, maar alles verandert voortdurend. Mijn agenda wordt leger, mijn hoofd voller.  Waar is mijn houvast?

In verbinding met anderen zijn, is in deze tijd met een online werkelijkheid niet vanzelfsprekend. Ik mis die kleine communicatiesignalen die het contact met een ander meer betekenis en inhoud geven. Met mijn collega’s en leerlingen op het Vathorst College maak ik online afspraken. In mijn lessen moeten leerlingen allemaal zichtbaar aanwezig zijn. In beeld en geluid. Een aantal is liever niet in beeld en in veel lessen wordt dat ook niet aan ze gevraagd. Ik vind het beeld wel belangrijk. Juist nu, de leerling écht zien.

Om 10.15 uur zie ik ze binnenkomen in het scherm. De een slaperig vanuit bed, de ander kauwend op zijn ontbijt. Ik lees een gedicht voor die het thema van de les aandraagt. Ik vraag om reactie en even later gaan ze aan de slag. En hoewel ik het echte menselijk perspectief mis, ervaar ik verbinding.

Ook in het team dring ik aan op een online meeting. Ja, de informatie kan ook per mail. Maar het gaat niet om de informatie alleen. Juist nu is een moment van stilstaan met elkaar belangrijk om verder te kunnen. Aandacht voor elkaar, zodat we even de ruimte kunnen nemen om te horen hoe het is. 

Ja, de informatie kan ook per mail. Maar het gaat niet om de informatie alleen. Juist nu is een moment van stilstaan met elkaar belangrijk om verder te kunnen.''

Na zo’n meeting voel ik me voldaan, maar ook leeg. Zittend achter mijn scherm in mijn kamer, kijk ik wanneer ik de volgende online ontmoeting heb en klik dan door naar het nieuws. Ik realiseer me dat ik moet leren om op mijn gemak te zijn met deze situatie, waarin ik minder houvast ervaar. Ik besluit om nog maar twee keer per dag het nieuws te volgen. Ik help de ander, maar vooral ook mezelf er niet mee.

Deep Democracy

Ook in dit online werken werk ik veel met de principes van Deep Democracy om groepen en processen te begeleiden en om gesprekken te faciliteren. In deze gesprekken geef ik ruimte aan alles wat gezegd moet worden. Of het nu gaat over de actualiteit of over een persoonlijk onderwerp. Alles krijgt aandacht, hoe lang het ook duurt. De rijkdom van die gesprekken is van onschatbare waarde. Er komt wijsheid naar boven, juist doordat alle perspectieven echt gehoord worden. 

De rijkdom van die gesprekken is van onschatbare waarde. Er komt wijsheid naar boven, juist doordat alle perspectieven echt gehoord worden.'' 

Tijdens een gesprek is het belangrijk om openhartig te luisteren. Dat betekent dat je niet alleen bereid bent om naar andere meningen en perspectieven te luisteren, ook al staan ze loodrecht op die van jou, maar je verwelkomt ze. In ieder geval voor de duur van het gesprek.

Ik vind het ook online belangrijk dat de tijd genomen wordt om met elkaar te gaan zitten, zonder afgeleid te worden. Een check-in is bijvoorbeeld eenvoudig te doen en kan ervoor zorgen dat iedereen er echt bij is. Ik start altijd met een check-in. Ook - en zelfs juist - als de groep haast heeft. Je focust op elkaar en op het onderwerp waar de meeting over gaat. Daarmee leg je de basis voor de rest van de meeting waarin alles gezegd kan worden en er sneller to-the-point kan komen. 

Hoe werkt een check-in?

Een check-in is een ronde waarbij iedereen antwoord geeft op een open vraag, die relevant is voor de context.  Een vraag kan zijn: hoe zit je erbij vandaag? Maar ook meer zakelijk: hoe denk je over de toetsing? De check-in start altijd met een aantal open vragen, waarbij er ruimte is voor tegenstellingen. Je start als begeleider altijd zelf met de check-in. Door verschillende kanten van inhouden, thema’s en emoties te benoemen in je eigen checkin zet je alles ‘aan’ in de groep en nodig je de groep als het ware uit over alles iets te zeggen.

1. Hoe is het met je. Hoe voel je je? Vertel eens wat je bezighoudt? Wat vraagt nog meer aandacht, buiten hier te zijn?
2. Wat vind jij vandaag belangrijk? Waar zie je tegenop en/of waar kijk je naar uit?
3. Wat heb je daarbij nodig en van wie?

Er zijn wat aandachtspunten voor een goed verloop.

• Beantwoord zelf als begeleider eerst de vraag, vraag de anderen om dat ook te doen, beurtelings. 
• De check-in verloopt via “popcorn style”. Een groepslid neemt de ruimte om te spreken wanneer hij/zij dat wil. Er wordt niet gewerkt met een standaard ‘rondje’. “Pop when you are hot”.
• Onderbreek elkaar niet, stel elkaar geen vragen. Dit heet sharing and dumping.
• Samen is de groep verantwoordelijk voor de duur van de check in. Iedereen kiest de tijd die hij nodig heeft en inneemt. 
• Vat na afloop samen, met aandacht voor de tegenstellingen. 

Ga vervolgens in gesprek met elkaar n.a.v. deze check-in. Een vraag die daarbij helpend kan zijn is ’wie wil iets zeggen, vragen of delen naar aanleiding van de check-in.’

Meer over Deep Democracy: www.deepdemocracy.nl

Tjitske Bergsma is teamleider van NIVOZ-opleidingen en daarvoor leerlingcoördinator van havo 4 en havo 5 op het Vathorst College in Amersfoort. Dit blog is uit die tijd.

Literatuur:

• Now we’re talking’. Deep democracy in actie (2019) geschreven door Frank Weijers.