De reflectie van de klas

12 september 2018

'Tijdens mijn promotietraject stond de vraag centraal hoe de docent richting kan geven aan de persoonsvorming van zijn of haar leerlingen. Een hele belangrijke en zinvolle vraag, maar de afgelopen dagen zijn het vooral de leerlingen die míj vormen.' Pieter Boshuizen viel - zonder ervaring voor de klas - een poos in als docent Nederlands en reflecteert hier op die periode.

'Meneer, u bent wel erg streng voor uzelf', roept Jonas. Ik heb net de les stilgelegd en uitgelegd dat ik gefrustreerd ben. Om te beginnen richting mijzelf, omdat de start van de les te rommelig verliep en het voor de leerlingen niet duidelijk was wat ze moesten doen, maar ook richting de leerlingen. Ze maken namelijk wel heel enthousiast gebruik van de ruimte die ze krijgen. Na de trage start praten ze continu door mij heen en lijken zich weinig aan te trekken van mijn poging om hen iets te leren over redekundige zinsontledingen.

Jonas gaat verder. 'Dit valt best wel mee hoor meneer. Wij hebben gewoon geen zin in deze les. Het is super heet, we hebben al zes lesuren achter de rug en nu probeert u nog iets te vertellen over grammatica. Trouwens, wij zijn bij andere docenten nog drukker. Dit ligt gewoon aan ons, daar kunt u niks aan doen.' Ik kijk een beetje beduusd het klaslokaal rond. Zijn klasgenoten zijn het met hem eens. Ik pak de draad weer op en probeer de les goed af te ronden. De leerlingen blijven rumoerig.

Als de leerlingen het lokaal uit zijn baal ik van de les. En plots realiseer ik mij dat Jonas gelijk heeft. Ik ben te streng voor mijzelf. Ik ben een invaller zonder noemenswaardige onderwijservaring of vakinhoudelijke bagage, die in de laatste weken voor de zomervakantie nog een onderwijsachterstand in moet halen. In die context eis ik van mijzelf dat ik het docentschap binnen twee weken zo goed beheers dat ik een oververhitte en ongemotiveerde 2-havo klas aan het werk kan krijgen. 

Typisch wel hoe ik in relatie met de leerlingen, op mijzelf gewezen word. Ik kan de lat erg hoog leggen voor mijzelf en soms wat verstrooid zijn. In mijn klaslokaal zijn die karaktertrekken direct terug te zien: mijn lessen starten soms wat rommelig en als ik niet oppas, word ik kwaad op mijzelf omdat ik niet aan mijn eigen eisen voldoe. Voor ik het weet lukt het dan niet meer om contact te leggen met de leerlingen.  

Tijdens mijn promotietraject stond de vraag centraal hoe de docent richting kan geven aan de persoonsvorming van zijn of haar leerlingen. Een hele belangrijke en zinvolle vraag, maar de afgelopen dagen zijn het vooral de leerlingen die mij vormen. De leerlingen in het klaslokaal zijn een spiegelbeeld van wie ik ben en geven directe feedback op mijn handelen. Ik word op een hele tastbare manier stilgezet bij wie ik ben als persoon. 'U bent wel streng voor uzelf.'

Ik hoop dat de leerlingen nog iets opgestoken hebben tijdens de les, maar voor mij was het een leerzaam moment. Ik neem mij voor de volgende les duidelijker te zijn voor de leerlingen, maar vooral ook milder te zijn naar mijzelf. En wie weet steken ze tussendoor nog wat op over het werkwoordelijk gezegde.

Pieter Boshuizen is docent pedagogiek aan de Haagse Hogeschool en praktijkonderzoeker aan de Thomas More Hogeschool in Rotterdam. Hij heeft in juni een maand als docent meegedraaid op een middelbare school.