De man met de burn-outhamer: ‘Je lichaam vertelt je veel, als je de tijd neemt om te luisteren’

18 januari 2018

Na een gesprek met een aantal leerkrachten realiseert Jasja van den Brink zich plots dat ze geregeld leraren met een burn-out tegenkomt. En dat die vrijwel zonder uitzondering eerst lichamelijke klachten hadden. Het lichaam is een spiegel van de geest, alleen moeten wij mensen er wel naar leren luisteren. Zo kunnen we ook kinderen een mooie levensles meegeven.

Onlangs was ik op bezoek bij een bestuursbureau. Daar kwam ik enkele leerkrachten tegen die ik al een tijdje niet gezien had. We kletsten wat bij en vertelden hoe het ons vergaan was in de tijd dat we elkaar niet gezien hadden.
Pas toen ik terug naar huis fietste, realiseerde ik mij dat van de vier leerkrachten die ik gesproken had, er drie de afgelopen twee jaren overspannen geweest waren of een burn-out hadden gehad. De een vertelde me dat ze rugklachten had gekregen. En pas toen ze met die, lichamelijke, klachten thuis was komen te zitten, kwamen de burn-outverschijnselen tot haar grote verbazing opzetten.
De ander had een soortgelijk verhaal. Zij had na een ongeluk een tijd niet kunnen werken. En toen kwam de man met de burn-outhamer langs. Wat was daar aan de hand?

Deze verhalen hoor ik vaker, in coachingstrajecten of in trainingen rondom werkdruk. Blijkbaar zijn we zo ver van de wijsheid van ons lichaam afgedwaald, dat het lichaam ons eerst fysiek een halt toe moet roepen voordat we luisteren naar de diepere lagen die onder de fysieke klacht zitten. Je lichaam vertelt je veel, als je de tijd neemt om te luisteren. Zo kan hoofdpijn je vertellen dat je teveel 'aan je hoofd' hebt. En buikpijn dat je moeite hebt om iets 'te verteren'. Dat kan behalve fysiek (bedorven voedsel) ook iets emotioneels zijn. Pijn in je schouders kan een signaal zijn dat er iets ‘op je nek zit’. Onze uitdrukkingen en gezegden geven het al aan. Deze volkswijsheid komt blijkbaar niet uit de lucht vallen.

Het is overigens niet alleen volkswijsheid die verwijst naar de relatie tussen lichaam en geest; er is ook wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Dr. Candace Pert (*) ontdekte, in Molecules of emotion, why you feel the way you feel (1999), tot haar verbazing dat alles in haar onderzoek erop wees dat het lichaam letterlijk het onderbewuste is. Dat werkt zo: onverwerkte en onbewuste emoties worden opgeslagen op verschillende plekken in je lichaam: in organen, weefsels, spieren en klieren. Zo vormen ze je emotionele geheugen. Het zijn echte (oude) emoties waar het lichaam uitdrukking aan wil geven, zodat ze opgelost kunnen worden. Die je aandacht vragen, omdat er nog iets dwars zit.

Het is dus niet zo dat je lichaam je in de steek laat, zoals het vaak ervaren wordt. Je lichaam heeft je in de loop der tijd diverse, steeds luider wordende signalen gegeven dat je emotioneel niet helemaal in balans bent. Het heeft geprobeerd op een natuurlijke manier het onbewuste bewust te maken. Maar aangezien de signalen genegeerd, of na verloop van tijd zelfs niet eens meer opgemerkt worden, grijpt het lichaam naar ingrijpendere signalen en word je simpelweg plat gelegd. En wij maar mopperen op dat lijf dat ons in de steek laat...

Aangezien voorkomen beter is dan genezen, raad ik je aan om eens tijd te nemen voor jezelf. Vijf minuten per dag is een mooie start. Ga er rustig voor zitten, haal een paar keer diep adem en registreer welk lichaamsdeel om aandacht vraagt, wat dat te vertellen heeft en wat je daaraan zou kunnen doen. Al is het alleen maar dat je dan even aandacht aan die plek geeft. Aandacht richt energie, energie die kan helpen om de geblokkeerde energie op de plekken waar jij 'last' van hebt, door te laten stromen.

Je kunt deze oefening ook in de klas doen: je zult zien dat je leerlingen hierdoor beter in hun vel komen te zitten en je geeft ze meteen een mooie les over lichaamsbewustzijn mee.

* 'De grootste verschuiving in de 21e eeuw is niet het internet, zoals velen beweren, maar het groeiende inzicht dat bewustzijn de centrale factor in de natuur is, dat het de werkelijkheid voortbrengt'.
Uit: Your body is your subconscious, lezing van Dr. Pert.

Jasja van den Brink is pedagoog, onderwijstrainer en –coach en moeder van drie kinderen in de basisschoolleeftijd. Meer op de website van Raafels.