‘De leerkracht schreeuwde dat Luuk kon kiezen: papieren oprapen of eruit!’

15 april 2021

Wie verliest zich niet in de hitte van de strijd? Meester Anton Horeweg van basisschool De Akkers in Spijkenisse heeft er begrip voor dat zijn collega’s lastige situaties in de klas niet altijd met kalmte tegemoet treden. Zijn devies: ‘Ben de problemen voor.’ Een schets van zo’n ‘lastig’ moment.

Luuk zet de les regelmatig op stelten. Hij zit daarom in een tafelgroepje met drie rustige kinderen. De leerkracht weet al dat Luuk rekenen lastig vindt; tijdens de rekenles is hij vaak nog drukker dan anders. Luuk doet van alles om de aandacht af te leiden van wat hij eigenlijk moet doen, zijn rekenwerk.

Gisteren verscheurde hij de blaadjes van zijn tafelgenoten. Die schoten meteen in hun ‘lagere brein’ (fight-, flight-, freeze-reacties). Riepen luidkeels dat Luuk een eikel was en riepen toen om de leerkracht. Die schoot ook in haar ‘lagere brein’ en beval Luuk de papieren op te rapen. Dat weigerde Luuk echter en de leerkracht schreeuwde nu dat hij kon kiezen: oprapen of eruit! In een paar tellen was de les ontregeld. Je kunt boeken vol lezen waarin staat dat je kalm moet blijven, maar je bent ook maar een mens.

Wat kan helpen in zo’n geval is het volgende: op het moment van ontwrichting loopt het waarschijnlijk anders als de leerkracht - van dichtbij - zegt: ‘Luuk, ik zie dat het niet meezit met je rekenen, want volgens mij ben je boos. Kom bij mij, dan ga ik je helpen.’ Dat is makkelijker opgeschreven dan gedaan. Wie verliest zich niet in de hitte van de strijd?

Wat misschien nog beter werkt is de tornado vóór blijven. Spreek van tevoren met Luuk af dat je hem zult helpen. Je weet immers dat hij rekenen ontzettend lastig vindt. Je kunt er zelfs een soort gewoonte van maken. ‘Luuk, altijd als we gaan rekenen, kom je voor de zekerheid even langs’ (of jij gaat langs, dan is het minder opvallend). Waarmee ik wil zeggen: Je weet dat Luuk zichzelf niet onder controle heeft, je weet dat hij rekenen lastig vindt, dus maak een plan. Een ‘ons’ preventie werkt beter dan een ‘ton’ curatieve maatregelen. Ook dat is traumasensitief lesgeven. De problemen proberen voor te zijn.

Wat kan helpen, is telkens weer te bedenken dat deze kinderen gedrag vertonen dat niets te maken heeft met jou als leerkracht. Dit is geen pleidooi om alle uitingen goed te vinden, maar het gedrag kan worden verklaard door wat ze hebben meegemaakt of meemaken. In de setting waarin ze verkeerden of verkeren, was of is het adequaat gedrag. Want hun brein geeft aan: deze situatie binnen deze les is onveilig: vecht, vlucht of sta stil. De focus moet dus blijven liggen op het ondersteunen van deze kinderen, zodat ze zich in de klas op hun gemak voelen en kunnen doorontwikkelen.

Anton Horeweg is docent en auteur van verschillende boeken, waaronder ‘Gedragsproblemen in de klas’, ‘Wat stuitert daar door je klas?’ en ‘De traumasensitieve school’. Anton is gedragsspecialist en geeft lezingen op scholen en congressen.