'Dag juf! Je snapt veel van niks!'

12 april 2023

Neelke Ebben geeft les in de Taalklas van basisschool De Heydonck, een klas waarin nieuwkomers in de leeftijd van 6 tot 13 jaar een jaar Nederlandse les volgen alvorens zij instromen in de reguliere groepen van de school. Ze is even op bezoek in haar oude klas, om een belangrijk verhaal te vertellen.

Het gekras van schrijvende potloden. Gefluister van een enkeling. Een zuchtje van een ander. Het geschuifel van een paar schoenzolen over de vloer.

Als mijn collega Leonie en ik op twee krukjes vooraan in de klas gaan zitten, wordt het direct stil. Ik vraag ze hun potloden neer te leggen, boekjes dicht te doen en te stoppen met het denken over het belangrijke werk waar ze mee bezig zijn. Omdat Leonie en ik iets te bespreken hebben wat we nog belangrijker vinden dan het leren van ingewikkelde rekensommen.

De leerkracht van de groep heeft zichzelf naar achteren verplaatst en geeft ons alle ruimte.
De stilte wordt nog stiller.

Zo’n stilte die je kunt horen, omdat hij zo stil is.

Leonie en ik kennen deze kinderen al ruim anderhalf jaar. We verstaan deze kinderen bijna net zo goed als dat we onszelf verstaan. We weten veel van wat ze hebben meegemaakt, waardoor ze (niet) geraakt worden, wat ze mooi vinden, wat dingen zijn waarbij ze een steuntje nodig hebben. En zij kennen ons op dezelfde manier. Hoewel we officieel hun juf niet meer zijn, zullen we altijd een beetje hun juf blijven.

Aan de manier waarop we de klas instappen, de toon waarop ik mijn eerste zinnen uitspreek, de blikken waarmee we kijken, voelen deze kinderen allemaal dat er in deze groep iets belangrijks gaat gebeuren.

Ik vertel de kinderen dat ik vannacht niet kon stoppen met nadenken over wat er gisteren is gebeurd. Dat ik ze er graag over vertel, omdat ik denk dat zij gaan snappen wat ik niet uit kan leggen. Ik neem ze mee in het verhaal van Hamza. Hoe er in het land waar Hamza woont oorlog uitbreekt. Net zoals in de landen waar veel kinderen uit deze klas vandaan komen. Dat Hamza tot die tijd een leven had met vriendjes, naar school gaan, op straat spelen, knuffelen met mama en papa. Gewoon, zoals iedereen.

Tot dus die oorlog uitbreekt en ze niet meer veilig zijn in het land waar hij altijd heeft gewoond. De mama van Hamza moet heel plotseling het land uit omdat er mensen zo boos op haar zijn dat ze haar gevangen willen nemen. Hamza en zijn papa blijven achter in Syrië. Ze weten niet waar Hamza’s mama is. Ze zijn bezorgd en ze missen haar. Het duurt maanden voordat ze een berichtje krijgen dat mama veilig in Nederland zit. Niet dat ze weten waar Nederland ligt, want tot die dag hebben ze er nog nooit van gehoord. Het duurt nog veel meer maanden totdat Hamza zijn mama weer ziet. Maanden waarin Hamza een leven leeft wat veel kinderen in de groep waaraan ik vertel helaas maar al te goed kennen. Een leven van vluchten, niet weten wanneer je veilig bent, je vriendjes missen, geen eigen spulletjes en eigen plekje meer hebben, je mama missen. Als Hamza dan eindelijk, anderhalf jaar later, zijn mama weer een knuffel geeft, is hij blij en in de war. Hij mag niet bij haar wonen, want dat is in Nederland een regel. In plaats daarvan moeten hij en zijn papa in een asielzoekerscentrum wonen. En daarna in een ander asielzoekerscentrum. En dan weer een ander. Totdat belangrijke mensen in Nederland zeggen dat ze weer een gezin mogen zijn.

Elke verhuizing moet Hamza weer opnieuw aan alles wennen. En dan is er ook nog de taal, waar hij niets van snapt. Niemand die hem snapt ook. Hij denkt vaak terug aan zijn leven in Syrië. Aan grappen maken met vriendjes, buiten spelen, de beste zijn in de klas. Aan toen zijn leven nog fijn was.

Zijn papa en mama zeggen dat hij nu echt hier blijft wonen. Dus hij doet zijn best om Nederlands te leren. Maar het gaat niet zo snel als hij wil. In zijn hoofd buitelen allerlei ideeën en verhalen door elkaar heen. Hij vertelt ze zo graag, maar het lukt hem niet. Hij wil graag spelen met de kinderen uit de klas. Alleen begrijpt hij vaak niet wat ze bedoelen. Dan wordt hij boos, duwt en slaat hij, of, als het heel erg is, trekt hij zijn schoen uit en rent achter ze aan. Om de schoen zo hard tegen hen aan te smijten, dat het vervelende rotgevoel vanzelf uit zijn lijf verdwijnt. Het helpt niet. De kinderen lachen er om. Soms maken ze hem expres boos omdat ze het grappig vinden. Dan voelt hij zich heel alleen.

Ik ben even stil.

De klas is stil met mij.

Dan vertel ik ze dat ik probeer om Hamza te snappen en dat mij dit ook niet altijd lukt. Maandag nog heb ik Hamza’s mama gebeld om te bespreken dat Hamza kinderen bekogelt met zijn schoenen en hen in het Arabisch uitscheldt. Hamza heeft nog een poging gewaagd mij uit te leggen dat kinderen hem uitdagen dit te doen. Ik heb hem niet goed begrepen. Maar gisterenmiddag, na schooltijd, heb ik zelf gezien dat wat Hamza me probeerde te zeggen.

En ik baal ervan dat ik niet goed naar hem geluisterd heb.

De kinderen hebben ademloos geluisterd.

We zijn er allemaal nog even stil van.

Dan vraagt Leonie aan ons wat we vanaf nu anders gaan doen. Aan de gezichtjes zie ik dat ze zich allemaal iets voornemen. Sommige kinderen vertellen het hardop. Anderen houden het voor zichzelf. Er worden ideeën uitgewisseld en oplossingen bedacht voor als de kinderen niet snappen wat Hamza bedoelt.

Als ik zeg dat ik vanaf nu mijn best ga doen om kinderen beter te begrijpen, reageert Nasima: grote mensen snappen niks. Ik beaam wat ze zegt: grote mensen begrijpen niet alles. Ik vind het moeilijk, want ik ben niet jou, of Hamza, Moussa, Amira, Tieme, Shaheen, of welk kind dan ook. We hebben allemaal andere dingen meegemaakt en we zijn ook allemaal anders. Maar ik ga wel proberen het een beetje beter te doen.

Later die dag zoekt Nasima mij op in mijn lokaal, dat van de Taalklas. Je snapt veel van niks. Dag juf! Met glimmende oogjes en een stralende lach stuift ze het schoolplein op.

Neelke Ebben is leerkracht in de Taalklas van basisschool De Heydonck, een klas waarin nieuwkomers in de leeftijd van 6 tot 13 jaar een jaar Nederlandse les volgen alvorens zij instromen in de reguliere groepen van de school.