‘Beschrijf mij als moeder’, vraag je me, ‘want ik dreig de voogdij over mijn zoontje te verliezen.’

11 juni 2015

Op het kantoor van Anne van Hees gaat de telefoon. Rachel. Hoewel het twee jaar geleden is dat ze haar begeleidde, weet Anne meteen wie ze aan de lijn heeft: ‘Sommige mensen vergeet je je leven lang niet.’ Anne denkt met gevoelens van tekortschieten terug aan haar tijd met Rachel – destijds 21, net moeder, met problemen op zo veel gebieden. ‘Wil je opschrijven hoe je me destijds als moeder ervaren hebt?’, vraagt Rachel, ‘Want ze willen mijn zoon afnemen.’ Al schrijvend en bladerend in oude agenda's komt Anne vooral ook zichzelf tegen.

Mijn telefoon gaat, je zegt me je naam en legt me uit wie je bent. Ik onderbreek je met de woorden: ‘Natuurlijk weet ik wie je bent, Rachel.’ Ruim twee jaar zag en sprak ik je niet. Je was toen 21 en zocht hulp om beter te leren omgaan met je ADHD. Sommige mensen vergeet je je leven lang niet en daar ben jij er zeker één van.

Soms zou ik willen dat ik je kon vergeten, want er bekruipt me een benauwend gevoel van schaamte nu ik je stem hoor en wanneer ik aan je denk. Schaamte omdat ik niet heb gedaan wat ik had kunnen doen om jouw welbevinden en omstandigheden te verbeteren.

Schaarste vernauwt

De dag waarop je belde kreeg ik ook een artikel van De Correspondent onder mijn neus. Het ging over de negatieve invloed van schaarste op onze cognitieve vermogens, op ons denken. Rutger Bregman onderbouwt in zijn artikel ‘Waarom arme mensen domme dingen doen’ dat mensen met meer armslag, meer bandbreedte, de verantwoordelijkheid hebben voor mensen die minder bedeeld zijn.

In de tijd dat ik je begeleidde, was er bij jou sprake van schaarste op velerlei terreinen. Met je Wajong-uitkering had je het financieel niet breed. Het ontbrak je aan eigen woonruimte voor jou en je baby. De politie dreigde je voor 30 dagen in detentie te nemen. Er waren onafgebroken kleine en grote problemen met de mensen met wie jij je omringde.

Ik voelde me bezorgd, in eerste instantie vooral om je zoontje. Ik had een dochter van dezelfde leeftijd, het raakte me diep dat jouw kind in zo’n situatie zijn start op deze wereld moest maken. Na verloop van tijd zag ik dat de basisvoorzieningen als eten en luiers er altijd voor hem waren én dat kinderen over een grote mate van veerkracht beschikken.

Mijn zorgen om je zoontje gingen grotendeels over in zorgen om jouw ontwikkeling. Ik zag geen vooruitgang. Hoewel er aan de ene kant problemen werden opgelost, kwamen er aan de andere kant nieuwe bij. Hopeloos maakte het me. Moedeloos.

Ik besef: dit is de fout, die ik beging en nog steeds bega

Nu bel je me om te vragen of ik wil opschrijven hoe ik jou destijds als moeder heb zien functioneren. De voogdij over je zoontje dreigt je te worden ontnomen. Dat gun ik je niet, ik heb gezien dat je altijd je best hebt gedaan. Ik heb ook gezien dat je zoontje goed werd verzorgd, maar dat je hulp nodig had om hem meer en betere aandacht te geven. Pedagogische vaardigheden en de ruimte om deze te ontwikkelen waren er nauwelijks. Ik willig je verzoek in en begin te schrijven.

Ik noteer alles wat ik van je heb gezien en wat ik onder goed ouderschap schaar. Ik vermeld expliciet dat ik nooit lichamelijke of psychische mishandeling heb waargenomen. Dan schrijf ik over de aandacht die jij je zoontje gaf, of beter gezegd over het ontbreken ervan. Daarna leg ik mijn e-mail terzijde, omdat ik nog moet uitzoeken tussen welke data ik je precies heb begeleid.

Mijn werkdag kabbelt voort. Ik voer een coachingsgesprek, pleeg een aantal telefoontjes en verzend wat mails. Tegen het einde van de dag ga ik naar zolder en sla er mijn agenda’s van 2012 en 2013 op. Een gevoel van overzichtelijkheid en beheersbaarheid ervaar ik, wanneer ik constateer dat ik exact weet te achterhalen van wanneer tot wanneer ik je begeleid heb. Wat een contrast met het gevoel van chaos dat de herinnering aan jouw situatie en omstandigheden destijds teweegbrengt!

Tijdens het tochtje van de zolder naar mijn laptop in het kantoor in de tuin, vormt zich een steeds strakkere knoop om mijn maag. Ik realiseer me dat dit de fout is die ik heb begaan en die ik nog steeds bega. Ik vergelijk mezelf met jou op gebieden waarop ik als ‘de betere’ uit de vergelijking kom. Niet omdat ik zo nodig de betere wil zijn, maar wel omdat ik afstand van je wil creëren. Afstand uit angst de gevoelens en verantwoordelijkheid niet aan te kunnen, die me overvallen zodra ik jou werkelijk en onvoorwaardelijk toelaat. Lees verder…

Anne van Hees

Anne van Hees werkte als leerkracht en werd, na haar studie onderwijskunde, docent op de Fontys Pabo. Inmiddels is ze coach en begeleider bij Hulp bij ADHD, een bureau dat ADHD en aanverwante problematiek benadert vanuit de positieve psychologie. Daar en op haar eigen site blogt Anne regelmatig over onderwijs, opvoeding en ouderschap.