Angst

20 november 2019

Een zevenjarig, angstig meisje. Tineke Spruytenburg krijgt langzaam maar zeker te horen waar de angsten van het meisje vandaan komen. Door erover te praten, lijkt er wat te gebeuren in hoe het meisje ermee om kan gaan.

Een jaar geleden spraken de ouders van Eline me, afzonderlijk van elkaar, aan omdat zij zich zorgen maakten over en irriteerden aan het gedrag van hun oudste dochter. Het meisje, toen 7 jaar oud, kampte met angsten en uitte dat met claimend gedrag.

Moeder moest soms wel 5 keer beloven dat ze echt op tijd bij school zou staan en zelfs dan was het meisje niet gerustgesteld. Vader ergerde zich vooral ’s avonds, als Eline soms wel 6 keer uit bed kwam met een smoesje. Beide ouders vertelden me dat er in de vakantie iets was gepasseerd wat Eline ’s angst had opgewekt en deden verslag van hoe zij – elk op de eigen manier – naar hun dochter toe hadden gereageerd.

Eline vertelde me van haar verhaal toen zij, teleurgesteld in haar eigen tekening, had gehuild. Het was zo’n overgang die je als volwassene nauwelijks meer kunt maken in een gesprek, simpelweg omdat je de kunst van de vrije associatie niet meer op dat puur gevoelsmatige niveau beheerst.

Ze begon – nog in tranen – met hoe lastig het soms was om in te slapen, hoe ze dan uit bed kwam en één of twee mopperende ouders aantrof. Ik vroeg haar of er iets speciaals was waardoor ze niet in slaap kon komen, waarop zij vertelde dat ze iets had meegemaakt wat haar erg bang had gemaakt. 'Ik wil er niet over praten. Ik kan er wel een strip over tekenen', voegde ze er in één adem aan toe.

Ze begon zonder op mijn reactie te wachten, ingespannen en geconcentreerd te tekenen. Toen ze opkeek en ik oogcontact maakte, gaf ze me opdracht nog niet naar de tekening te kijken. Ik ging verder met de tekening die ik zelf onder handen had en verzekerde haar ervan dat ik pas naar het verhaal zou kijken als zij toestemming had gegeven.

Na een minuut of 15 was haar stripverhaal klaar. Ze bekeek het werk nauwkeurig en voegde nog wat details toe. Toen kwam ze, duidelijk verlegen en misschien zelfs wel wat angstig, naar me toe en stak me de tekening toe.

Op mijn uitnodiging begon ze de strip te ondertitelen. Op een dag was ze met haar moeder en zus Amanda bij haar grootouders aan het logeren. Moeder was die ochtend op bezoek bij een vriendin en oma ging met Amanda boodschappen doen. Eline had geen zin om uit te gaan en bleef binnen om haar boek uit te lezen, in de veronderstelling dat opa in de buurt was.

Na verloop van tijd, in haar woorden ‘wel een uur of langer’, voelde ze angst opkomen. Het was zo stil in huis en toen ze opa riep, kreeg ze geen antwoord. Ze realiseerde zich dat ze alleen thuis was en haar angst nam toe. 'Ik wist niet waarom het zo lang duurde want meestal gaat oma naar een winkel die heel dichtbij is. Ik werd bang dat ze niet meer terug zouden komen en dat ik dan alleen zou zijn.' Ze had nagedacht en ten slotte had ze de stoute schoenen aangetrokken en bij de buren aangebeld. Daar vertelde ze huilend hoe bang ze was en werd binnengelaten om te wachten tot de grote mensen thuis zouden komen.

'Wauw', reageerde ik toen ze klaar was met haar verhaal, 'dus je werd bang en toen ging je hulp zoeken bij de buren? Klopt dat?' Ze knikte en de tranen sprongen weer in haar ogen. “Ik begrijp dat het erg lang duurde voordat jouw oma terugkwam en dat je erg bang werd omdat het zo lang duurde. Ik hoor ook dat je toch een goede oplossing bedacht en bij de buren aanbelde en om hulp vroeg. Wat vind je er nu van dat je dat toen zo deed?'

'Ja, ik kende die mensen wel een beetje en ik wist niets anders. Eigenlijk is dat best goed, toch? Om dat zo te doen?' Ze keek me aarzelend aan. 'Volgens mij is dat wel moedig', bevestigde ik en een glimlach trok over haar gezicht.

'Heb je erover kunnen praten thuis? En voel je je gehoord?' vroeg ik. Ze vertelde dat ze regelmatig bang is dat haar ouders ergens heen gaan als ze in bed ligt en dat ze dan de trap af gaat om stiekem te kijken. Ze vertelde dat haar ouders haar angst niet goed begrepen omdat die zeggen dat er altijd iemand thuis is en dat het ook bij oma en opa maar één keer - per ongeluk - is gebeurd.

Na de middag met de striptekening wachtte ik twee weken af of Eline zelf zou vertellen over de ontwikkelingen van haar angst en toen ze dat niet deed, informeerde ik terloops hoe het ermee was. 'Hmmm, het gaat wel beter en het is er ook nog.' 'Lukt het je soms al om niet uit bed te komen?', ging ik door op het onderwerp. 'Ik vraag papa en mama om geluid te maken, zodat ik kan horen of ze er zijn en soms doen ze dat en soms niet. Dan komt de angst weer in mij.'

Daar was de kous mee af, wat haar betreft, want ze boorde een nieuw onderwerp aan. De week erna rapporteerde ze spontaan dat ze minder vaak bang was en ook vader berichtte dat er vooruitgang in zat.  

Tineke Spruytenburg is leerkracht en geeft mindfulness aan kinderen en volwassenen.