Wat een ongelooflijk waardevolle ervaring,’ zegt Mascha Enthoven als ze de enigszins overrompelende lespraktijk van Maartje Janssens als zij-instromer aanhoort. ‘Maar ook, wat een betekenis zal dit voor jou hebben, hoe het ook verder loopt.’

Voor deze onderwijspodcast zou Maartje als wetenschappelijk medewerker bij NIVOZ haar voormalig collega interviewen. Mascha Enthoven is vanaf september 2018 lector Pedagogische opdracht geworden op de Hogeschool Inholland en hield begin dit jaar haar lectorale rede: Bedachtzaamheid na actie. Leraar willen zijn, vanuit een krachtig collectief. Er stonden genoeg vragen op papier. Maar ineens – toen de ontmoeting werkelijk plaatsvond -  was er Maartje’s eigen verhaal: de enigszins ontnuchterende ervaring als zij-instromer.

‘Je gaat met een bepaald beeld naar die onderwijspraktijk toe,’ vertelt Maartje openhartig. ‘En ik wilde graag gesprekken voeren met kinderen, filosoferen. Of ze lekker mee naar buiten nemen en dan de hele middag met ze op pad, op ontdekkingstocht. Maar in de praktijk ben je gewoon bezig om een hele hoop lesstof er doorheen te draaien. En er gebeurt gewoon elke seconden iets. Vóór je, achter je. Het is heel hectisch. En misschien had ik dat van tevoren wel kunnen bedenken, maar toch niet zo gerealiseerd. Misschien ook juist door het perspectief waar ik bij NIVOZ in verkeer. Met alle mooie ideeën over opvoeding en onderwijs. Dat gaat dan toch je blik kleuren.'

Een prachtige insteek om haar werk als lector in deze podcast naar voren te laten komen, denkt Mascha. Een leraar is een frontliniewerker. Er gebeurt altijd wat en het vraagt alertheid, bedachtzaamheid en direct handelen. Dat roept in haar empathie en bewondering op. En de bevestiging dat theorie en praktijk als twee verschillende werelden worden ervaren. ‘Kwalificeren, socialiseren en persoonsvorming,’ zegt Maartje Janssens. ‘Als concepten kun je het vatten, maar in de praktijk is het moeilijk om dat allemaal in één moment te zien. Omdat je totaal niet de ruimte hebt om breder te denken.’

Ze raakt een snaar. Het belang van ruimte, dan wel een buitenruimte, zoals Mascha Enthoven het in haar lectorale rede conceptualiseerde. Een collectief onderzoeksgebied – in de luwte van het alledaagse – waar wetenschap en theorie vs. de leraar en praktijk elkaar ontmoeten en bevragen. Om te ontwikkelen. ‘Want wat je wilt is dat je in het handelen, in die spaarzame momentjes dat je even kunt nadenken, dat je daar achtzaam, bijna bedachtzaam wordt op: wat is er nou gebeurt?! Dat begint klein.'

Het is uiteindelijk trainen, vertelt ze. Ze spreekt over een open, onderzoekende houding waardoor leraren elkaar nadrukkelijker ook als pedagogisch collectief kunnen ontwikkelen. En over de manier waarop dat vanuit haar lectoraat wordt ondersteund, onder meer via een onderzoeksproject naar Brede vorming. ‘Want daar wordt dan over gesproken, maar wat vertellen leraren daar zelf over?'

Mascha zegt onder de indruk te zijn geraakt van wat er op scholen gebeurde in coronatijd. En  des te interessanter is het wat er nu gebeurt, vertelt ze. 'We zijn als mens geneigd om houvast te vinden bij de volgende vorm en dat te organiseren. Ik zie het om me heen. Dit is nu een moment om het eindelijk anders te doen, we kunnen nu overstappen naar unit-onderwijs. Maar dat is natuurlijk niet een onderzoekende cultuur. De vraag is: wat hebben deze ervaringen ons te vertellen? Hoe komen we tot nieuwe, onderzoekende manieren van werken?’