‘Bied jonge mensen avonturen aan en ze gaan aan.‘ Koen Vos (65) heeft als boegbeeld van het praktoraat Brede Vorming bij ROC Friese Poort niet de wijsheid in pacht, maar weet intussen wel dat ook mbo-studenten wel degelijk geïnteresseerd kunnen raken in kunst, filosofie, literatuur en levensbeschouwing. In deze NIVOZ-podcast hoor je over zijn praktijk, de urgentie, zijn denken en de aanpak.

Veertig jaar werkt hij al in het onderwijs, en nog steeds met een aantrekkelijk enthousiasme en met veel plezier, zo is al snel te horen. Zijn achtergrond in agogiek en theologie en zijn belangstelling voor mensen in ontwikkeling hebben geleid tot het vormende en praktijkgerichte werk dat hij nu doet. ‘Wat wij doen is in feite een hele grote cursus om met vrijheid om te gaan. Dat is wat je onderwijs zou kunnen noemen. Ga op je eigen benen staan en zorg ervoor dat je op jouw manier goed met jouw vrijheid omgaat. In feite zijn alle studenten bezig om op die manier betekenis te geven aan hun eigen leven. Met vallen en opstaan.’

ROC Friese Poort – waar over vijf locaties meer dan 15.000 studenten onderwijs volgen – wil meer zijn dan een leerfabriek of een vakschool. Het heeft brede vorming en burgerschap hoog in het vaandel staan. Tijdens de coronatijd profileerde het zich bijvoorbeeld als Ontmoetingsschool. Mede gesteund door Onderwijs124 en het innovatieve, muzische werk van zijn werkkompaan Pieter Baay ontvouwt zich een beweging waarin ook studenten zelf een belangrijke rol zijn gaan spelen in de ontwikkeling van het curriculum. ’Op elke vestiging hebben we grote brainstormsessies georganiseerd waarbij studenten mochten aangeven wat voor hen van belang is. Als schoolorganisatie zijn we daarmee aan de slag gegaan en doen we een poging om die initiatieven uit te voeren. Samen met studenten natuurlijk.’

Deze praktijkgerichte, persoons-vormende beweging groeit en groeit. Het hele idee is dat het leven meer is dan goed kunnen timmeren of goed iemands haar kunnen knippen. Koen Vos rijgt in deze podcast de voorbeelden aaneen waarin studenten zich uitgenodigd en uitgedaagd voelen om zich in andere werelden (Empathie-avontuur) te begeven. Maar ook gemotiveerd zijn, trots voelen en (maatschappelijke) verschil maken. Er komen projecten voorbij in samenwerking met het Drents Museum (Frida Kahlo), het Fries Museum (het Vikingschip en de Katapult) en een grootse bijdrage aan een theaterstuk van het gezelschap Prins te Paard.

‘Het is heel goed om studenten kennis en theorie aan te bieden. Daar sta ik ook heel erg achter. Maar ik denk dat theorie en kennis beter landt als je een omgeving maakt, waarin studenten iets kunnen ervaren, als er iets te beleven valt, als er een beetje spanning bij komt, van tsjonge jonge, wat is dit? Dan zie ik veel studenten een beetje opengaan en nieuwsgierig zijn naar wat er komt. Zo’n katapult was onderdeel van een tentoonstelling over vetes, vrijheid en vagevuur. Nou, in veel gevallen is het zo dat studenten niet vrijwillig zomaar even een tentoonstelling bezoeken. Nu lopen ze daar rond, samen met hun familie en vrienden en laten ze trots zien wat ze hebben gemaakt.’’

En – zo laat hij weten – ook de filosofie en de vragen die daarbij horen, sluipen dan het leven van een student binnen. ‘Nou ja, je kunt heel hoog over filosofie praten. En dat moet ik zeker niet doen, want ik ben geen filosoof. Maar ik denk wel dat het heel goed is om het werk van publieksfilosofen zoals ooit René Gude was, serieus te nemen en om te kijken of je de wereld voor onze studenten ietwat toegankelijker kan maken. Iemand als Gude heeft mij geweldig geïnspireerd om een soort kader te maken waar waarbinnen je het leven kan bekijken. En, als ik over die kaders van Gude praat met studenten, dan snappen ze dat in een keer.’

In de podcast wijdt Koen Vos over Gude en zijn vier trainingssferen uit, maar brengt hij even gemakkelijk het werk van mensen als Emmanuel Levinas (het appel), Naud van der Ven (denkschaamte) en Joep Dohmen (iemand zijn) in verbinding met de praktijk van het middelbaar beroepsonderwijs, de grote vragen in de samenleving en de urgentie. ‘Zonder achtervang leven, of zonder grond waar je op staat, dat is voor veel jong mensen best zwaar. Ik geloof dat Nietzsche dat al 200 jaar geleden zei. Wie heeft in vredesnaam de spons gegeven om de horizon van onze nieuwe generatie uit te vegen? Nou, dat is wat ik met deze bewegingen probeer te doen. Het idee is om met studenten na te denken over: welke oriëntatie zou jij willen kiezen in jouw leven? Dus op welke manier ga jij koers houden?’

Ook introduceert hij het begrip inter-levensbeschouwelijk onderwijs, een nieuw concept dat is ontstaat in de fusiebesprekingen met het ‘openbare’ Friesland College. Een spannend proces, zegt hij, om namens het christelijke ROC Friese Poort bij aan tafel te zitten. Met trots en nieuwsgierigheid presenteert hij de nieuwe scholengemeenschap Firda – zoals het per augustus 2023 gaat heten. ‘Het is een concept wat nog niet bestaat, maar wat we als een soort grassroots-project willen gaan aankleden. Firda komt uit het Zweeds en betekent zoiets als vieren. Dus in gesprek met studenten gaan we de vraag stellen: welk feest zou jij nou op deze school, of misschien wel met deze school in zo'n jaar wat voor je ligt - willen vieren?’

Koen Vos vertelt over een Joodse filosoof, opperrabbijn Jonathan Sacks, die aan de basis staat van de nieuwe scholengroep. ‘Zijn metafoor van een landhuis hebben we gebruikt om na te denken over hoe je verschillen tussen mensen, hoe je die eerder kan waarderen dan dat je d'r op stukloopt. Iedereen die daar woont heeft een eigen appartement. Maar d'r is één gezamenlijke woonkamer. De uitdaging is om met jouw inspiraties in die woonkamer te kijken naar wat jou bindt, wat je van een ander kan leren en hoe je tot actie kan overgaan. Die beweging zouden we willen stimuleren. Het geldt dus óók voor mensen die het allemaal niet zo goed weten. Het beeld wat we feitelijk willen gebruiken bij Firda is dat iedereen in zijn eigen bubbel gewoon mag zijn wie die is.’