Vragen na een Onderwijsavond: Kun je mensen opvoeden tot wat ze al zijn?

21 november 2019

Tijdens het opwekkende verhaal van emeritus professor Micha de Winter luisterde Rob H. Bekker belangstellend en krabbelde en kleurde hij wat in een van zijn aantekenboekjes. Niet om erover een loftekst op het podium te brengen maar om er in de geest van sixty years of rock ‘n’ roll, hundred years of dada & 25 centuries of tao een verdwaalverhaal van te maken.

Veertig jaar geleden publiceerde Lea Dasberg Hulde aan de Hoop. Vandaag poneert Micha de Winter dat een kind niet kwetsbaar wil zijn. Het kind zoekt geen redder. De redders zoeken wel het kind. Het kind ‘kwetsbaar’ noemen is een kwestie van belangen; zo creëer je een rol voor jezelf.
Het theater en de media floreren bij het in het licht brengen van conflict en ellende. Waar is in de tussen(s)t(r)ijd de mallotige dorpsgek gebleven?

Kun je mensen opvoeden tot wat ze al zijn? Het kind is een project van de ouders geworden en die meten zichzelf aan het succes van hun kind. Het aantal professionals rond een kind is sinds het begin van de wederopbouw verzesvoudigd. Ouders weten dat ze het niet meer weten. Van over de schutting of van eigen moeders haalde men sinds die tijd de kennis en intuïtie over opvoeding ook al niet meer. Alles goed? Niet verkeerd. Japreciesnee. Kan men zich inleven in lijden van anderen, en willen jonge mensen wel dat jij dat doet?

Opvoeding is gedragsregulering geworden. Opvoeden is per definitie strijd – leende De Winter ook in 2012 tijdens een onderwijsavond al eens van Langeveld. Bij Ta-Nehesi Coates lees ik op p.72 van zijn boek Tussen de wereld en mij: 'Het is zoals het universum zelf is ingericht: werkwoorden zijn belangrijker dan zelfstandig naamwoorden, handelingen belangrijker dan situaties, strijd is belangrijker dan hoop.' Hier komen de decennia oude witte pedagogiek & zijn indiviDUALISERING en de zich recent [weet ik niet, tellen we Paolo Freire hier als startmoment?] ontwikkelende zwarte pedagogiek bij elkaar: samen is een werkwoord.
Wij zijn dus ik ben.

Rustgevend is het doel van Ritalin-gebruik. Martha Nussbaum pleit voor medemenselijkheid. Wat zeggen Confucius en Lao Zi daar al bijna 25 eeuwenlang over; mag de lat iets hoger liggen dan medemenselijkheid? Preventie is de bril tussen onze oogkleppen. Politiek komt de klas in, en wordt geproblematiseerd, zichtbaar als polarisatie; die was er ten tijde van de dichotomie Van Agt – Den Uyl ook al, werd toen als een artistieke kwaliteit van links gezien en nu als een ontmenselijkte afwijking van rechts? Wie waagt zich aan een hedendaagse definitie? Wie haalt het strakke elastiek weg, iemand als Steven Pont kan dat met zijn pleidooi voor ‘goudjes’, iedereen wil een verdiend compliment krijgen.

Mag het in plaats van ‘hoop’ ook ‘vertrouwen’ heten? Dat klinkt voor mij realistischer en het komt ook beter tegemoet aan wat we horen in de verfilming van André Brinks boek Een droog wit seizoen: 'Hope is a white man’s word, it’s justice what we want, not hope.'

Bij ‘hoop’ hoort geven of schetsen, je bent er dan de ontvanger van of kijker naar, maar niet een actor, niet een subject. Wat zegt Carol Dweck hierover, moet een ander je vertellen dat je het goed doet of moet je dat zelf kunnen ervaren zonder iemand dankbaar te hoeven zijn. Hoop is fijn als ontbijt maar we zitten hier aan het avondeten! Wat helpend is, is als kinderen zien en voelen dat hun ouders met elkaar in gesprek blijven. Of is dat iets van voor de bubbles-age?

Handelingsperspectieven cultiveren. Actorschap stimuleren. Agency.
Onderbreken van impulsieve oordelen. Laat ze onderzoek doen.
Optimisme voorleven. Deep democracy nodigt uit tot én ís gesprek.
Participatie bevorderen. Geef het kind de microfoon. Geef ze vragen.

Durf te luisteren. Durf te kijken. Durf te spelen.
Luc Stevens kadert dit als: pedagogiek, dus weg van de oplossingen.

Oplossingen en overwinningen leveren enkel verliezers op. We moeten weer van indiviDUALISERING naar een schoolethos, naar een pedagogische gemeenschap van wie de bezigheid is: samen.

Ik was bevreesd dat MdW lang zou spreken vanuit de politieke invalshoek van polarisatie en radicalisering, maar aan de maaltijd vooraf aan de lezing werd ik al bijgepraat en gerustgesteld dat het r-woord is geaemuleerd in ‘extreme idealen’ – now we’re talking, now I’m listening again.

Toch blijven er op achteloze wijze twee grote kwesties links van rechts liggen in de week dat 30 jaar geleden De Muur van 13-08-1961 omver werd gehaald. Ik gebruikte in mijn klas ♪ Over de muur ♫ van Klein Orkest waarin een mijner taalgezellen de zin 'Alleen voor wie geld heeft, is de vrijheid niet duur' naar voren haalde – toevallig ook de kernzin van liedschrijver en zanger Harrie Jekkers. Contrasterend met klarinettist Micha de Winter die terloops zegt dat het moeilijk is om aan armoede iets te doen. Dat haalt je de koekoek; dit is een van de eerste Global Sustainable Goals van UNESCO, dus dan mag het moeilijk zijn maar wel aan de slag om het echt te gaan doen graag. Rutger Bregman die net als de meeste mensen die zijn opgevoed deugt, pleit voor het basisinkomen.
          
Een andere zin die ertussendoor loopt alsof ie niets betekent, alsof er geen belangen door worden gemaskeerd, gaat over ‘de vrijheid van onderwijs’. Dieper luisterend kan men zomaar tot de conclusie komen dat de vrijheid van onderwijs voor de een (20%?) de onvrijheid van onderwijs voor de ander (80%?) is. Stond op de dag van de onderwijsavond ook iets over op de Bildungkalender zag ik de volgende ochtend pas. Serendipidity.

Ongestelde vraag die blijft naklinken in mijn hoofd: Als het geweld telbaar is afgenomen zonder dat we dat zo beleven, geldt dat dan ook voor de armoede, de hoop / het vertrouwen, de onvrijheid? We moeten vragen, we moeten luisteren naar onze eigen vragen. Zo spelen we, zo leren we, vragend.

Rob H. Bekker is leraar NT2 en Wereldoriëntatie op Ithaka Internationale Schakelklassen en co-coach Pedagogische Tact van een cursus die binnen Nuovo-scholengemeenschap wordt gegeven & heeft tijdens vijf zomer-vakantieritten met vrouw en kinderen naar Franse campings harts-tochtelijk mee gezongen met Non, non, rien n’a changé van Les Poppys.