Verbinden, niet verbergen

23 oktober 2024

'Leerlingen zullen altijd aan je zien als het niet zo goed gaat. Soms eerder dan je het zelf door hebt,' stelt Henk ter Haar, tegenwoordig directeur bij een praktijkschool in Nijkerk. In dit blog roept hij leraren (en zichzelf) op om open en eerlijk te zijn en te blijven. Ook in de klas. 'Maak van je zwakte je kracht en wees samen mens. Verberg je niet, maar verbind.'

Het is goed om af en toe even stil te staan. Even terug te blikken. Want man man man, wat is onderwijs prachtig. En man man man, wat is het soms ook zwaar.

Je geeft een vak waarvan je houdt, dat je belangrijk vindt. En tegelijk geef je jezelf. Er zijn dagen dat je excelleert, dat je energiek en creatief bent en dat het heerlijk is om de hele dag samen te leren en te leven met een paar honderd jonge mensen. Maar er zijn ook die andere dagen. Dat je geen schim lijkt van jezelf doordat je kinderen nacht aan nacht besluiten dat vier uur ook een prima tijd is om de dag te starten. Of doordat zich in je privé-situatie verdrietige dingen voordoen. Doordat ziekte en zorgen je in beslag nemen. Die situaties kunnen soms zwaar op je drukken.

Toch kunnen juist die momenten dat je je zwak, klein en kwetsbaar voelt, je helpen in je werk.

Want als je er goed over nadenkt is juist dát het wat ons bindt. We zijn allemaal mens met onze sterke en onze zwakke dagen. Ik denk dat we daar open over moeten zijn, naar onze leerlingen en collega’s. Dat die openheid je een betere leraar maakt. Dat die openheid zorgt voor verbinding, voor ruimte. Want je hoeft je leerlingen echt niet voor de gek te houden. Zij zullen altijd aan je zien als het niet zo goed gaat. Soms eerder dan je het zelf door hebt. Verberg je niet, maar verbind. Maak van je zwakte je kracht en wees samen mens.

Dus zeg tegen je klas:

‘Om heel eerlijk te zijn zie ik het vandaag helemaal niet zitten, want ik maak me zorgen om mijn vader die ziek is. Jullie maken je vast ook wel eens zorgen om iemand van wie je houdt hè? Toch wil ik proberen er het beste van te maken, maar daar heb ik jullie wel bij nodig. Zullen we er een fijne les van maken samen?’

‘Jongens, ik ga vandaag iets nieuws proberen, maar ik heb geen idee of het lukt, dat vind ik best spannend, heb jij dat ook wel eens? Dat je iets nieuws heel spannend vindt? Zullen we het samen gaan proberen?’

Ik sluit af met een citaat van Martin Buber, die deze persoonlijke kant van onderwijs mooi beschreven heeft:

De ware leraar geeft het beste onderwijs als hij er helemaal niet bewust op uit is les te geven, maar wanneer hij handelt vanuit zijn eigen leven. Dan kan hij het vertrouwen van de leerling verdienen; hij kan de tiener ervan overtuigen dat menselijk waarheid bestaat, dat het bestaan betekenis heeft. En wanneer het vertrouwen van de leerling is gewonnen, maakt diens weerstand tegen onderwijs krijgen plaats voor een unieke gebeurtenis: hij accepteert de onderwijzer als persoon. Hij voelt dat hij deze kan vertrouwen, dat hij deel uitmaakt van zijn leven door hem te accepteren voor hij hem wil beïnvloeden. En zo leert hij vragen stellen…

NB. De afbeelding komt uit een creatieve mentorles. Leerlingen ontwierpen voor hun leerteam (een groepje waarin ze samen een beetje extra op elkaar letten en elkaar helpen bij leren en leven) een wapenschild.

Henk ter Haar is sinds maart directeur van Accent Praktijkonderwijs in Nijkerk. Daarvoor was hij onder meer teamleider bij het Etty Hillesum Lyceum in Deventer en leraar Nederlands op Scholengemeenschap Guido de Brès in Arnhem.