Naast docent is Pascal Cuijpers ook examenvreestrainer. Dit jaar heeft hij een groep met alleen maar meiden, en een ervan is Famke. Dat zij door de training steeds meer gaat geloven in haar eigen kunnen, laat ze zien door haar nieuwe tattoo van het woord ‘believe’. Maar ook de rest van de groep groeit langzaam maar zeker en vol vertrouwen toe naar een eindexamen zonder vrees.

Tijdens de allerlaatste bijeenkomst valt mijn oog op de tatoeage van Famke. In grote sierletters staat het woord ‘believe’ in inkt vereeuwigd op haar onderarm. Ik vraag of ze de tattoo al langer had. “Nee, ik heb ‘m vrijdag laten zetten”, vertelt ze glunderend, terwijl ze het lijfkunstwerkje vol trots toont aan de andere leerlingen. Vervolgens zegt ze dat ze het laten zetten van deze tatoeage ziet als symbolische afsluiting van haar faalangstperiode en dat ze mede hierdoor vol vertrouwen het eindexamen tegemoet gaat. Haar daadkracht zorgt voor veel waardering van de andere deelnemende examenleerlingen.

De afgelopen maanden zijn ze een hecht en sterk team geworden, de tien leerlingen uit de verschillende examenklassen met belemmerende spanningen in de aanloop naar het magische eindexamen. Dé eindbeproeving, waarbij alles móet samenvallen, potentiële black-outs vermeden móeten worden, waar optimaal gepresteerd móet worden en het woordje ‘moeten’ definitief geëlimineerd moet worden. Na een informatieve ouderavond, het volgen van de aanmeldingsprocedure en het inplannen en hebben van gesprekken met de aangemelde leerlingen, waren er zo’n dertien om de examenvreestraining te volgen. De groep bestond dit jaar enkel uit meiden. Jongens blijken het helaas vaak lastig te vinden om te erkennen dat ze (veel) spanning ervaren in de aanloop naar de eindexamenperiode. Een gemiste kans, zeker wanneer je weet dat zo’n twintig tot vijfentwintig procent van alle examenleerlingen deze spanning ervaart.

Er volgden wekelijks een of twee trainingen, waarbij mijn collega en ik als trainers verwachtten dat iedereen altijd aanwezig zou zijn. Helaas vielen er tussendoor enkele deelnemers af. De benodigde motivatie om de trainingen actief te blijven volgen ontbrak helaas. Jammer, maar wanneer er geen volledige intrinsieke inzet aanwezig is om te (willen) komen tot mooie resultaten, dan heeft enkel aanwezig zijn tijdens zo’n trainingen geen effect. Sterker nog, het kan zelfs leiden tot meer spanning en onzekerheid als ze zien dat andere deelnemers wél vooruitgang boeken en enthousiast zijn. De groep die overbleef was er echter wél elke training en bleek erg gemotiveerd om de aangereikte informatie om te zetten in onvoorwaardelijke successen.

De trainingen bestaan onder andere uit een aantal “energizers”, waarbij sommige opdrachten en oefeningen dienden als ‘eyeopener’ en andere weer ter ontspanning. Een belangrijk blok is het plannen en maken van dag- en weekschema’s, waarbij het inplannen van de dagelijkse (leer)activiteiten, vrije tijd en rustmomenten centraal staat. Verder zetten we in op het creëren van zelfvertrouwen en het ontwikkelen van een positieve kijk door middel van positiviteitsoefeningen, zoals het benoemen van wat er dagelijks allemaal goed gaat, het ontvangen van complimenten en het oppikken van succeservaringen zonder deze te bagatelliseren. Daarnaast is een belangrijk aspect van de training het inzien dat de smartphone een valkuil kan zijn op weg naar succes. Hierbij staat het omgaan met en het reguleren van deze concentratieverstoorder centraal als bewustwordingsoefening en wordt uitgelegd dat multitasken een leugen is – zélfs in de groep waarbij enkel vrouwelijke leerlingen aanwezig zijn (“Maar meneer, vrouwen kunnen wel multitasken!”). En het waardevolle “G-denken”, waarbij in chronologische volgorde een spannende Gebeurtenis wordt beschreven met alle bijbehorende negatieve Gedachten, het vervelende Gevoel dat hierdoor ontstaat en het bepaalde Gedrag dat vertoond wordt. Daartegenover staat dat deze vier G’s vervolgens kunnen worden omgezet naar positieve gedachten, gevoelens en gedragingen. Een praktische oefening, die voor iedereen tijdens elke spannende situatie kan worden toegepast.

Naarmate de weken vorderen zien we steeds meer een coherente groep ontstaan, die wil en durft te leren van elkaar en de uitleg en tips van ons als trainers aanneemt en uitvoert op de manier die het beste bij hen past. Het uitwisselen van ervaringen, tips en valkuilen wordt tijdens de bijeenkomsten een vast item, naast de oefeningen die we voor de leerlingen in petto hebben. Er mag worden gehuild, er mag worden gelachen. Gelukkig gebeurt dat laatste steeds vaker. Er heerst een natuurlijk ontstaan saamhorigheidsgevoel, dat voortkomt uit het feit dat elke deelnemer aan deze eindexamenvreestraining in hetzelfde schuitje zit. Hierdoor zijn gevoelens en praktische uitdagingen herkenbaar en heerst er een collectieve sfeer waaruit blijkt ‘dat wij dat kunstje samen gaan flikken’. De laatste bijeenkomst brengen we een bezoekje gebracht aan de reeds ingerichte examenzaal. Indien gewenst mogen de leerlingen aangeven of een speciale plek in de zaal hun voorkeur heeft. Daarna volgt een evaluatie en sluiten we op een positieve manier af. We kijken terug op de afgelopen maanden. Het krachtige en optimistische gevoel overheerst. Dit komt mooi tot uiting wanneer de leerlingen een wens, spreuk of herinnering voor elkaar op een knalrood hart van karton mogen schrijven, als aandenken en als symbool voor de opgedane ervaringen tijdens de afgelopen examenvreesbijeenkomsten. Ik ben ervan overtuigd dat het goed gaat komen met deze enthousiaste doorzetters. We besluiten na afloop dan ook dat we elkaar pas weer terugzien tijdens de diploma-uitreiking, eind juni. En om te refereren aan de vers gezette tattoo van Famke: daar geloof ik in!

Pascal Cuijpers is docent beeldende vorming op het Connect College in Echt. Naast zijn werk als docent is hij mentor, geeft hij faalangstreductietrainingen en examenvreestrainingen aan leerlingen die last hebben van spanningen en hieraan willen werken. Hij publiceert o.a. in dagbladen, tijdschriften en onderwijsmagazines.