Studiedag of NIVOZ-workshop

1. Introductie op Pedagogische tact: gericht op de kwaliteit van de interactie
2. Over autonomie: hoe kom je tot een klimaat waarin kinderen het werk doen?
3. Theorie U, een krachtig reflectiemiddel
4. Over de praktijk van Janusz Korczak: inspiratiebron voor de leraar
5. Groepsvorming: over een frisse start, samen, als groep
6. Grensoverschrijdend gedrag, hoe ga je ermee om?
7. Schrijfoefeningen op weg naar tact en bedachtzaamheid

We kunnen een of twee dagdelen met elkaar aan het werk, afhankelijk van de behoeften en mogelijkheden. Hieronder vind je meer informatie per workshop of themabijeenkomst, alsook contactgegevens van de docenten voor inhoudelijke vragen. Voor algemene informatie: stichting NIVOZ, [email protected] of 0343-556750.

In deze PDF informeren wij jou en mogelijke deelnemers over de maatregelen van stichting NIVOZ-opleidingen omtrent het coronavirus. Deze pagina wordt na elke persconferentie of aankondiging van nieuwe maatregelen geüpdate. 
 

Lees verder per workshop
 

Introductie Pedagogische Tact, gericht op de kwaliteit van de interactie

Wat zou er bij jou op school ontstaan als

• …jij nog vaker de leraar of schoolleider bent die je écht wilt zijn?
• …pedagogische vragen leidend worden in jouw dagelijks handelen en in de keuzes die je maakt?
• …jij dus (nog) vaker het goede doet, óók in de ogen van de leerling? 

Op deze studiemiddag zullen docenten van NIVOZ je laten kennismaken met de werkwijze binnen een traject Pedagogische Tact.

Pedagogische Tact (PT) is het basistraject van stichting NIVOZ. Het wordt kortweg gedefinieerd als 'het goede doen, op het juiste moment, ook in de ogen van de leerling’. Hier ligt de pedagogische relatie tussen leraar en leerling, docent en student aan ten grondslag. De kwaliteit van de interactie staat centraal. Deze is niet alleen van belang voor de weg naar volwassenheid, maar net zo goed voor het onderwijsresultaat van de leerling. En daarbij ben jij als leraar, schoolleider of pedagogisch medewerker, je belangrijkste instrument.

Pedagogische tact of tactvol handelen is gericht op de kwaliteit van de interactie, van de relatie, die gekenmerkt wordt door openheid en sensitiviteit voor wat een leerling bezighoudt of voor wat deze nodig heeft. Zo ontstaat vertrouwen, wederkerigheid en gedeelde verantwoordelijkheid. Leraar en leerling(en) als werkeenheid met de leraar als eindverantwoordelijke en gezagsdrager.

In een volwaardig traject Pedagogische Tact (PT) staan vier ‘aandachtsgebieden’ centraal. Deelnemers ontwikkelen zich langs aspecten van 'leraar zijn' binnen een school.

1. Pedagogische opdracht. Wat is volgens jou de bedoeling van onderwijs in relatie tot de samenleving? En wat betekent dit voor je rol en verantwoordelijkheid in de ontwikkeling van leerlingen?
2. De leraar is zijn eigen instrument. Reflectie en inzicht in eigen kwaliteiten en die manifesteren in je handelen.
3. Leerling zien als partner en actor. Kennis van de leerling, perspectief van de ander kunnen en willen innemen. Begrippen als autonomie en eigenaarschap zijn hieraan verbonden.
4. Leraar zijn binnen een team. Een onderzoekende en open houding in het team, werken vanuit een gezamenlijke visie en elkaar als steunbron ervaren.

Deze vier aandachtsgebieden vormen de basis van waaruit we bij NIVOZ met jou en je collega’s werken. Ook ons aanbod is erop gebaseerd.

Misschien wil jij de nadruk leggen op een of twee van deze gebieden. Laat het ons weten!

Autonomie als werkwoord. Hoe kom je tot een klimaat waarin kinderen het werk doen?

Wie heeft er aan het einde van de schooldag harder gewerkt, jij of je leerlingen? Als het antwoord ‘ik’ is, dan is er mogelijk winst te behalen met betrekking tot de autonomie van je leerlingen.

Eigenaarschap, zelfsturing, verantwoordelijkheid… deze woorden staan in ieder schoolplan. Leerlingen die aan het werk zijn omdat ze daartoe zelf het verlangen ervaren, en zich ook in staat voelen zichzelf en hun werk te organiseren – gaan over het algemeen lekker hun gang in de klas. Daardoor kan jij als leerkracht je aandacht richten op het begeleiden van kinderen.

• Hoe kom je tot een leerklimaat waarin kinderen het werk doen?
• Welke stappen kun je met leerlingen zetten en welke pedagogische basishouding vraagt dit van jou?
• Kinderen verschillen sterk in de mate waarin ze dat vanuit zichzelf kunnen aangeven. Hoe kun je daar als leerkracht mee omgaan?
• Hoe kun je het vertrouwen in je leerlingen en in jezelf laten groeien, zodat jullie hier heel goed in worden?
• Welke factoren in jezelf staan het proces van autonomie verlenen in de weg en welke versterken het juist?

In de bijeenkomst ‘autonomie als werkwoord’ verkennen we deze en andere vragen rond het thema ‘Autonomie en autonomie verlenen.’ Het is een bijeenkomst met een praktische insteek, zonder pasklare antwoorden. We benaderen het vraagstuk vanuit de overtuiging dat jijzelf (als belangrijkste instrument) én jouw leerlingen (wie zij zijn) uiteindelijk bepalen wat in jouw situatie de juiste weg is.  

Heb je zin om de autonomie in jouw groep(en) verder te versterken?

De theorie U: een krachtig reflectiemiddel

Soms loopt het contact met een leerling, ouder of collega stroef. Meer dan stroef. Er lijkt een patroon te ontstaan waarbinnen jij en de ander niet verder komen.

Het kan gebeuren dat je oordelen vormt over de ander, dat je ervan overtuigd bent dat de ander eerst iets te doen heeft (iets goed te maken, een gedragsverandering, etc). In dit geval kan het meer dan de moeite waard zijn om zelf eens uitgebreid stil te staan bij wat er zich allemaal in jóu afspeelt. Want ons pedagogisch handelen verdient ook een pedagogische reflectie.

In deze studiebijeenkomst nemen we de Theorie U als reflectiemodel. Otto Scharmer laat met deze theorie zien hoe ons eigen denken ons handelen beïnvloedt. Hij bracht behulpzame inzichten in kaart om tot een andere mogelijkheid te komen. Tijdens de bijeenkomst gaan we stapsgewijs en praktisch ‘door de U’ heen. Je brengt je eigen casus mee en daarmee ga je ook aan de slag. Het is geen toverspreuk, dus de problemen zijn niet zomaar weg aan het eind van de middag. Wel geeft de middag je een ‘andere’ werkelijkheid, meer inzicht in wie jij bent in relatie tot deze casus, meer zicht op wat je dwars zit en nieuwe mogelijkheden om verder te komen.

Over de praktijk van Janusz Korczak: inspiratiebron voor de leraar!

‘Ik ben ik en jij bent jij. En we mogen er allebei zijn. Maar de één niet ten koste van de ander.’ Deze beroemde uitspraak van Janusz Korczak draagt zoveel betekenis in zich. We moeten allebei ‘heel’ kunnen blijven. Maar hoe doe je dat in het onderwijs?

Iedereen kent wel situaties waarin kinderen soms geforceerd worden om hun werk af te maken. Of waar kinderen ruzie maken of elkaar zelfs vreselijk pesten. Of waar kinderen onvoldoendes krijgen voor hun werk. Of waar de schoolregels te benauwend zijn voor kinderen (en leraren).

Het werk van Janusz Korczak is al meer dan 75 jaar oud, maar nog steeds springlevend en actueel. Zijn stevige uitspraken over de rechten van het kind verdienen het om gedeeld en besproken te worden. Ze bieden steun aan iedereen die er naar streeft om kinderen nog meer kind te laten zijn, maar ook wanneer je twijfelt of je wel het goede doet in relatie tot een kind.

Tijdens de middag bestuderen we het werk van Korczak, bekijken we inspirerende filmfragmenten en doen we ons eigen reflectiewerk. Je maakt (nog beter) kennis deze pedagoog die op zeer bijzondere wijze zijn tijd heeft doorgebracht met de kinderen om hem heen.

Over groepsvorming: een frisse start, samen, als groep

De start van een nieuw schooljaar is te bijzonder – en een ideaal moment en gelegenheid – om een frisse start te maken en/of het een beetje anders te doen. In deze bijeenkomst maakt NIVOZ-begeleider Anniek Verhagen ruimte voor gesprek en zullen er ook praktische handvatten ter tafel komen om ervoor te zorgen dat je samen koers vindt en houdt. Samen bekijken we hoe je dit kansrijke moment met beide handen vast kunt grijpen. 

De start van het schooljaar, iedereen heeft er zin in, er heerst een gezonde spanning. Om hier optimaal gebruik van te maken en dit voort te zetten is een goede start van belang. Het is een prachtig moment om een duidelijke koers te zetten. Samen onderzoeken en ontdekken wat voor groep jullie met elkaar willen zijn, wat belangrijk is, hoe jullie het willen doen. Maar het betekent ook vooruitzien:  welke ijsbergen, of stormen kunnen jullie onderweg tegenkomen? Neem het roer in handen. 

Samen met de leerlingen, studenten en collega’s het jaar goed opstarten.
Op welke manier geef je dit vorm in jouw klas of team?’

Ontwikkelen als groep
In deze bijeenkomst staat het ontwikkelproces van een groep centraal, met de aandachtspunten en valkuilen. Daarbij zijn een aantal oriëntaties en vragen essentieel.

• Hoe maak jij een bewuste start van het nieuwe schooljaar?
• Hoe betrek je kinderen, leerlingen en studenten hierbij en draag je dus samen de verantwoordelijkheid voor ieders welbevinden in de groep?
• Vind een balans tussen het creëren van een veilige en prettige groep én het bouwen aan een leerklimaat.
• Groepsdynamiek is niet alleen iets voor de start van het jaar, houd het hele jaar vinger aan de pols in alle fasen en stuur bij waar nodig.

Grensoverschrijdend gedrag: hoe ga je ermee om? Hoe ben je dan?

Grenzen verkennen én verleggen hoort bij ons mensen. Voor kinderen en jongeren is het zelfs onmisbaar op hun weg naar volwassenheid. En daarbij kleuren ze ook buiten de lijntjes.

Maar wat gebeurt er als jouw leerling gedrag vertoont, dat echt over jouw grenzen heengaat? Impact heeft dat sowieso. Je kunt je onveilig voelen, gefrustreerd, machteloos. Wanneer is iets ‘grensoverschrijdend gedrag’ voor jou? Wat kun je ermee? Wat zegt dat over jou en over de leraar of schoolleider die jij wilt zijn? Welke boodschap verpakt een leerling in zijn gedrag? Hoe kun je in jouw klas en als schoolteam blijven zorgen voor een veilig, pedagogisch klimaat?

Door samen pedagogische antwoorden te zoeken op deze vragen, krijg jij handvatten om te blijven zorgen voor jezelf, je leerlingen, je collega’s en daarmee voor een sfeer van veiligheid en vertrouwen op jullie school. Want een fijn schoolklimaat is de basis van goed onderwijs.

Hoe
Omgaan met grensoverschrijdend gedrag vinden veel leraren en schoolleiders een van de moeilijkste onderdelen van hun werk. Het is ook iets wat je altijd zult blijven tegenkomen, omdat het bij mens-zijn en volwassen worden hoort. En bij de ene leerling, school of groep kom je het vaker tegen dan bij de andere. Je zult manieren moeten vinden om ‘grensoverschrijdend gedrag’ te vertalen naar pedagogische momenten met je leerlingen.

Daarbij ben jij je eigen instrument. Het is dus belangrijk om te onderzoeken wie jij bent en waar je voor staat als leraar of als schoolleider. Hoe je situaties kunt de-escaleren of ombuigen en in verbinding blijven of komen met je leerling. Daar is geen handboek voor, maar je kunt met collega’s wel oefenen in een bepaalde basishouding die jou hiertoe beter in staat stelt. Dat gaan we deze dag doen.

Wat levert het op
Je krijgt op deze dag extra handvatten om een pedagogisch antwoord te geven op grensoverschrijdend gedrag, zodat alle betrokkenen er iets van leren. Je ervaart hoe jij en je collega’s samen kunnen zorgen voor een zo veilig en prettig mogelijk schoolklimaat. Je gaat niet naar huis met een handboek, wel met een mindset die jou en je collega’s verder helpt om in verbinding te blijven met je leerling, ook bij grensoverschrijdend gedrag.

Schrijfoefeningen op weg naar tact en bedachtzaamheid: de geleefde ervaring als toetssteen

Wie schrijft, die blijft. Een fijn rijmende uitdrukking. Maar wie komt er toe aan schrijven in de hectiek van het onderwijsambacht? Onderwijs is interactie, is reageren in een split-second, is lessen voorbereiden tot laat in de avond, is tien zaken die gelijktijdig je aandacht vragen.

Toch biedt de Nederlands-Canadese pedagoog Max van Manen met zijn methode van het schrijven van ‘lived experience descriptions’ (LEDs) mogelijkheden om je ervaringen aan het papier toe te vertrouwen en tegelijkertijd in je klas te staan met meer bedachtzaamheid en tact. En juist pedagogische tact geeft je mogelijkheden om de haast uit je dag te halen door je onderwijs te vertragen.

De workshop 'De geleefde ervaring als toetssteen' is een inleiding tot het begrip ‘pedagogische tact’, bezien vanuit Max van Manens werk. In deze manier van pedagogiek bedrijven zijn jouw eigen onderwijs, jouw ervaringen, jouw voorvallen waar je ingreep verrassend mooi uitpakte of momenten waarvan je nog steeds wakker kunt worden, het werkmateriaal.

Je zult zien dat een opgeschreven anekdote kan gaan spreken op onverwachte manieren, die blijvende waarde hebben.