Ouderbetrokkenheid op De Verrekijker

11 februari 2018

'Ouders beginnen op school met een welbevindengesprek, als hun kind een aantal weken op school zit. Daarin willen we graag weten: zit je kind op zijn plek? Voelt het zich gezien? Word jíj als ouder voldoende gehoord? Wat ervaar je en wat mis je nog?', vertelt Trudy, stamgroepleider op jenaplanschool De Verrekijker in Den Helder. Dat is niet het enige wat De Verrekijker aan ouderbetrokkenheid doet, ontdekte NIVOZ-redacteur Geert Bors. 'Al die ouderbetrokkenheid gaat uiteindelijk om het welzijn van de kinderen. De driehoek wordt echt zichtbaar in de portfolio’s waaraan de school enorm veel aandacht spendeert.' Geert bezocht de school en schreef dit schoolportret. Dit artikel is afkomstig uit het blad Mensenkinderen.

 

Er staat een fikse, waterkoude bries in Den Helder. De herfst is op zijn hoogtepunt en dwarrelend blad waait in zichtbare patronen door de straten. Toch is er een man voor zijn huis met een bladblazer in de weer – tegen iedere logica en alle natuurkrachten in. Je zou bijna veronderstellen dat je in deze marinestad-aan-zee een extra brevet moet halen voor deze activiteit.

Binnen, in jenaplanschool De Verrekijker, is het behaaglijk. Mensenkinderen maakt een themanummer met als titel ‘Betrokken ouders’ en daar hoef je hier niet ver voor te zoeken. In de teamkamer ligt de tafel vol cadeautjes en pakpapier: twee moeders rollen, knippen, plakken en pakken, op zoek naar de ideale grootte van inpakpapiertjes voor drie verschillende stapels sintcadeautjes.

Betrokken kinderen hadden er ook zo maar kunnen zijn. 'Mijn zoon was héél benieuwd wat ik ging doen en wilde ook mee helpen', zegt één moeder. 'Ik heb hem verteld dat er vandaag toch écht een klus lag voor ouders en grotere kinderen. Dat maakte hem nog nieuwsgieriger.'

Juf Britt – zich verontschuldigend voor de uien in haar lunchsalade – vertelt dat ze met haar groep 5-6 vanochtend in de katholieke kerk op bezoek geweest is en er ontvangen werden door de pastoor. 'Eén kind vroeg: "Is Sinterklaas dood?" Tja, antwoordde de pastoor: "Dat is een open vraag."' Gegniffel aan tafel. Maar hij kreeg nog meer ingewikkelde kwesties voor de kiezen, gaat Britt verder: 'Meneer, heeft Sinterklaas altijd al Pieten gehad?' De collega’s zijn benieuwd naar het antwoord. De hulpsint-moeders kijken op van hun inpakwerk. 'Hij zei: "Dat weet jullie juf beter dan ik. En als je dan nóg meer wilt weten, is hier volgende week een lezing over de geschiedenis van Sinterklaas.’"' 'Hij wilde zich er niet aan branden', constateert een moeder. 'Wel slim om zo af te tasten', zegt schoolleider Jamila Helstone.

Grote mensen maken alles zwaar

Van gebrek aan durf hebben ze op De Verrekijker geen last. Daar zijn deze twee laatste maanden van het jaar aangegrepen voor het schoolbrede thema ‘Geloof’. Het is één van de thema’s die de methode Alles-in-1 aanbiedt, heeft Jamila ’s ochtends bij een eerste rondleiding verteld, toen ze het gedenkhoekje en de wensboom liet zien. De methode wordt in de Den Helder-regio gedeeld door een aantal scholen. 'Maar wij maken daar hier wel ons eigen stamgroepwerk van.'

Waar sommige jenaplanscholen aan het eind van het jaar werken over ‘Sinterklaas’, ziet De Verrekijker veel meer verbindingen: 'In deze periode heb je Sinterklaas, Sint Maarten, Kerst. Tegelijk zijn we een heel diverse school: kinderen zijn óók gefascineerd door groepsgenoten waar thuis iets anders geloofd wordt', zegt stamgroepleider Trudy. 'Er zijn bij ons moslims, hindoes, boeddhisten. En wat geloven mensen die zeggen in niets te geloven?'

Geloof lijkt best een precair onderwerp in deze tijd. Iets uit de privésfeer enerzijds; iets dat al te gemakkelijke politiek wordt anderzijds. Nee hoor, meent het team: 'Het zijn grote mensen die alles zwaar en moeilijk maken. Als je kijkt via de ogen van de kinderen, hoef je alleen maar mee te gaan in hun nieuwsgierigheid en verwondering.'

Moeder Shirley merkt op dat het onderwerp bij haar kleuterdochter nog niet erg leeft, hoewel: 'Ze heeft al wel een kaarsje gebrand voor de poes en voor opa Jan.' De twee kinderen van schoolleider Jamila zitten ook op De Verrekijker. Ze krijgt een grote grijns op haar gezicht, als ze begint te vertellen over wat ze haar zoon dit weekend zag doen, toen ze langs het voetbalveld stond: 'Hij stond daar dus de hele tijd zó te doen.' Jamila haalt haar hand met een vage snelle veeg langs haar gezicht, kust vluchtig haar tegen elkaar gedrukte duim, wijs- en middelvinger en brengt tenslotte die hand boven haar hoofd. 'Ik vroeg naderhand: "Deed jij nou wat ik denk dat ik zag – een kruisteken en een kus naar boven?" "Nou", zei hij, "we hebben het toch over geloof? Ik heb gehoord dat je God om kracht kunt vragen en dat deed ik."' Ook aan tafel begon hij te bidden en daarna volgde er een tafelgesprek, over opa die gelooft en papa die dat niet doet.

Nee, de school is er uiteraard niet op uit te bekeren, maar hier gebeurt iets anders: hier zijn kinderen de kennis die ze opdoen aan het belichamen. Ze proberen uit, kijken hoe het voelt om rituele bewegingen te maken, kijken wat het met je doet als je een teken maakt dat een boodschap aan iets hogers is. Het is ervaringsleren in verwondering, cognitief maar ook zintuiglijk en lichamelijk. Na Jamila’s anekdote klinkt een instemmend 'Aaaah!' op aan de teamtafel.

Wat je plukt, eet je op

Een paar uur eerder begon Jamila haar rondleiding op het schoolplein, een weelderige landschapstuin met veel hoekjes en kromme paadjes. Imponerend, en dat in de winter. Onvermoed groen en speels ook, zo aan de achterkant van de strakke, gigantische nieuwbouw waarin haar school huist, samen met kinderopvang, bso en een andere, veel grotere, school.

'Natuur is bij ons heel belangrijk. Onze kinderen gaan met respect om met planten en dieren. Bomen laat je heel en als je een appel of een trosje rode besjes plukt, eet je het ook op. Pas sprak een meisje me aan en haar adem walmde me tegemoet. "O ja, sorry juf. Ik had per ongeluk best veel bieslook geplukt, maar ik heb het allemaal opgegeten."'

Via deze tuin komen ouders dus ook voor het eerst de school binnen. 'Daar begint je eerste indruk', stelt Jamila. Indruk nummer twee: beneden, bij de kleuteringang, wijst ze op een zithoek met twee rode clubstoelen en daar tegenover een zwerfboekenstation. 'Als je wacht op je kind of je zit hier te wachten met je kind, is een boekje makkelijk uit de kast geplukt. Ondanks dat de bibliotheek in Den Helder gratis is, blijkt het toch een drempel voor sommige ouders. Dit is zo langdrempelig als maar kan. Het zwerfboekenstation is een initiatief van één van onze ouders. Dan heb je het meteen al over betrokkenheid.'

Welbevindengesprek

Hoewel een kleintje naast de katholieke buren, is De Verrekijker een school die stevig groeit. Van 83 leerlingen zes jaar geleden naar 130 nu. Een groot percentage van de nieuwe ouders kiest bewust voor Jenaplan, niet in de minste plaats door de manier waarop de school vormgeeft aan de driehoek kind-ouder-school. 'We zetten heel erg in op het betrekken van onze ouders', stelt Jamila, terwijl ze haar gast laat plaatsnemen bij stamgroepleiders Trudy (stamgroep Het Kompas, 1-2) en Nellie (stamgroep De Zonnewijzer, 2-3).

Jenaplan als opvoedgemeenschap, als het samen groot brengen van je kinderen, is het thema dat de snelle één-tweetjes tussen Trudy en Nellie kenschetst. Ouders en school zijn pedagogische partners en je moet elkaar te allen tijde weten te vinden. Maar onder dat pedagogische, dat relationele, heeft de school een prachtige ondersteunende structuur gebouwd, die ruim baan biedt om ouders écht te ontmoeten en écht samen te kijken naar en via de ogen van het kind.

'Ouders beginnen op school met een welbevindengesprek, als hun kind een aantal weken op school zit. Daarin willen we graag weten: zit je kind op zijn plek? Voelt het zich gezien? Word jíj als ouder voldoende gehoord? Wat ervaar je en wat mis je nog?', vertelt Trudy. Het welbevindengesprek is een ontmoeting met de ouders alleen. 'We maken duidelijk dat we samen om het kind heen staan en elkaar als steunbron hebben, want wat we hier te doen hebben gaat over de gezamenlijke opvoeding van hun kind', vult Nellie aan. 'En dan hoor je soms een zucht van verlichting bij ouders: ik sta er niet alleen voor.'

Huisbezoek

Het is niet vreemd als ouders dan al vragen gesteld krijgen: wat wil je voor je kind later? Welke richting denk jij uit? Alles om samen bij een pedagogisch denken over het kind te komen. Ook gaan de stamgroepleiders op huisbezoek. 'Eerst nodigen we ouders uit bij ons ‘thuis’, dan willen we ook graag bij hen kijken. Een enkele keer duurt zo’n bezoek maar twintig minuten, maar er zijn ook gesprekken van twee uur', zegt Nellie.

Trudy: 'En ouders mogen meelopen in de groep. Dat vinden ze vaak ongemakkelijk, tot je ze vraagt om echt te helpen. Dat is héérlijk voor de groep en enig voor de ouders.' 'Hoe meer ouders actief betrokken zijn bij de groep hoe beter', stelt Nellie. 'Bij de eerste stamgroepavond zie je dat al ontstaan: "Ik kan cello spelen", "ik zie dat jullie een timmertafel hebben. Ik zorg dit jaar voor de spijkers en het hout." Trudy: 'En er is een ouder die het heel leuk vond om de thema’s mee voor te bereiden. Het is ontzettend fijn om dat enthousiasme de school te voelen binnenkomen.'

En dan zijn er de verlegen ouders. Of de ouders die zich afzijdig houden, omdat ze onzeker zijn over wat ze te bieden hebben. Trudy: 'Bij sommige mensen moet je net iets meer moeite doen. Juist naar die ouders ga ik toe. De ouders die achter op het plein staan. Als je die mensen betrokken krijgt, vertellen ze het weer tegen een ander en zo wordt de school echt een gemeenschap van iedereen.'

Eigenaarschap over je leren

Al die ouderbetrokkenheid gaat uiteindelijk om het welzijn van de kinderen. De driehoek wordt echt zichtbaar in de portfolio’s waaraan de school enorm veel aandacht spendeert. 'We waren een aantal jaar geleden ontevreden over de rapportage. Dat was altijd een verslagje van de juf over het hoofd van het kind heen. En als er met ouders over gesproken werd, zat het kind er niet eens bij', vertelt Trudy. 'We hadden toen een net wat andere populatie en het was wat moeilijker om de kinderen bewust te maken van hun eigenaarschap over het leerproces. Dat werd een belangrijk thema: hoe bereik je dat?'

Inmiddels, na vele kleine en grote bijstellingen, is het portfolio een gedegen instrument. De stamgroepleiders houden in de gaten dat de leerlijnen en –doelen van het SLO en van Parnassys goed verdisconteerd zitten in ieders leerproces, legt Nellie uit. 'En dan gaat de hele map mee naar huis en vragen we kinderen en ouders om de werkjes te reduceren tot de drie belangrijkste. Anders passen er geen acht jaar leren in je portfolio. Je snapt dat de ouders dan niet blanco naar school komen, wanneer het gesprek over de portfolio’s gevoerd wordt. Kinderen en ouders hébben het al over heel veel gehad. En dan krijgt op school het kind de regie en hebben we een gesprek dat zo lang duurt als nodig is. Soms wel drie kwartier, want je spreekt ouders ook niet elke week.'

Bloedserieus

Na dit gesprek is het opeens niet meer zo moeilijk voorstelbaar dat zelfs bij de jongsten een ontdekkend project over geloof mogelijk is. Wie wil krijgt een koffertje mee naar huis, waarin je samen met je ouders een voorwerp stopt dat met ‘geloven’ te maken heeft.

Een rozenkrans, een islamitisch bidkleedje, een Boeddhabeeld, Sint als bisschop van Mira, de dieren op de Ark van Noach – van alles is er al bekeken en bevraagd door de kleuters. 'En dat gaat met kinderlijke verwondering maar bloedserieus', stelt Trudy: "Wat is bidden dan?’ ‘Nou, dan zit mijn vader zo en doet-ie zo", zegt een tweede. "En wat zegt hij dan?" "Nou, dan praat hij zachtjes, puttuputtuputte…" "Tegen wie?" "God." "En wie is God dan, waar die mee praat?"

Bij de lunchpauze worden dergelijke vragen ook gedeeld. '"Volgens mijn vader geloof ik niet", zei iemand', vertelt een middenbouwjuf. 'En een ander: "Is het ook goed als ik in mezelf geloof?" Jazeker, dat is ook goed.'

www.verrekijker-denhelder.nl

Geert Bors is redacteur bij Stichting NIVOZ en hoofdredacteur van Mensenkinderen.