Ontwikkelen van pedagogische sensitiviteit: 'Maak jouw ervaringskennis in schrijfopdracht expliciet!'

27 maart 2017

Een mooi tactvol moment én een blunder, begaan door dezelfde lerares met dezelfde leerling. In het boek ‘Weten wat te doen als je niet weet wat te doen’ laat Max van Manen zie dat je kunt leren van wat er goed gaat of van een moment dat het juist helemaal misgaat.  We bieden de tekst aan ter inspiratie voor jou, als leraar en/of docent, begeleider. Voor de ontwikkeling van jouw eigen pedagogische sensitiviteit. Want we vragen je om naar je eigen praktijk te kijken en daarover te gaan schrijven, zonder analyse. Doe je mee?

Lees eerst deze passage uit het werk van Max van Manen en keer dan terug naar de opdracht.

Voor pedagogische tact gebruiken we vaak de werkdefinitie: “Op het goede moment het juiste doen, ook in de ogen van het kind.” Die werkt prima, als een soort samenvatting, bijna een mantra. En hoewel je elk onderdeel ervan kunt gaan ‘uitpakken’ (wat is een moment, laat staan ‘het goede moment’? Wat bedoel je met het ‘juiste’ doen? Moet een kind meteen al begrijpen wat je intentie is?), voel je eigenlijk direct aan wat er met die samenvattende werkdefinitie gezegd wordt.

Ook wanneer je in je klas tactvol bent, weet je dat vrijwel meteen. Maar hoe kom je tot dat tactvolle handelen? Hoe kun je het vaker laten plaatsvinden? Wat moet je ervoor doen en wat moet je er misschien ook wel voor laten?

Max van Manen heeft in zijn boek ‘The Tact of Teaching’ het fenomeen tact zodanig bestudeerd dat hij tot allerlei prachtige observaties komt. Wat je er onder andere uit kunt halen, is dat pedagogische tact een tweeledig begrip is. Het is een vorm van handelen in het moment, én het heeft te maken met je persoon. Enerzijds is er de innerlijke bedachtzaamheid; aan de andere kant het directe handelen. In het boek Pedagogische Tact staat deze passage:

‘Tact is meer dan verstaan en beschikbaar zijn, het is een manier van doen, van handelen. En beide staan niet los van elkaar: door je begrip van de situatie, je thoughtfulness, ligt het goede antwoord vaak al in de situatie besloten. Begripvol handelen, vaak in die split-second die vraagt om een directe respons, doe je niet door er snel even wat theorieën op na te slaan. Eerder is het een zijnskwaliteit die je ontwikkelt door ervaring, door wat je leert van wat goed gaat en wat mis gaat, door je aandacht, door er met huid en haar te zijn. Van Manen noemt dit knowing by being.”

Laten we met deze opdracht proberen om die ervaringskennis expliciet op te roepen. En te leren van wat er goed gaat of een moment dat het juist helemaal misging.

• Pak een moment dat je in positieve of negatieve zin bijgebleven is: een moment dat verrassend uitpakte, een moment dat je verwonderd heeft of een moment waar je ’s nachts nog weleens van wakker kunt worden.


• Voorwaarde is dat het een pedagogisch moment is, dus of het op het schoolplein, in de klas of in de supermarkt was: het gaat om een interactie tussen jou en een kind.


• Beschrijf in maximaal één A4’tje wat er gebeurde, vanuit jouw blik, vanuit jouw ervaring. Niet vanuit je oordelende beleving (geen vingerwijzing naar een ander of jezelf), maar vanuit de ervaring van dat moment zelf.


• Probeer zo min mogelijk te analyseren. Het gaat nu om de beschrijving van de ervaringswerkelijkheid. Wat er mogelijkerwijs allemaal uit jouw verhaal spreekt, daar gaan we het op 20 april samen over hebben.

 

Je kunt je bijdrage sturen naar [email protected]. Geert Bors - redacteur en tevens vertaler van het boek van Max van Manen - zal uw mail beantwoorden.
Veel succes en plezier!