Onderwijs in transitietijd, de leraar als vormgever

19 oktober 2020

Deze bijdrage van Henk Boer is erop gericht om, temidden van de coronapandemie, de innerlijke veerkracht van leraren voorop te stellen en als uitgangspunt te nemen. Van daaruit wordt een beroep gedaan op de verantwoordelijkheid en de mogelijkheid om zelf, in communicatie met de teamleden, actief vorm te geven aan de ontwikkeling van ons onderwijs, afgestemd op die veranderende samenleving. Om zo te komen tot “samenredzaamheid”, een begrip van Jan Rotmans.

Middenin de totstandkoming van deze bijdrage zijn we terechtgekomen in de coronapandemie. Ook het onderwijs wordt hierdoor heftig geraakt. We mogen echter zeer terecht trots zijn op de wijze waarop zowel leraren  als directies hier op creatieve wijze op hebben ingespeeld en nog steeds inspelen.

Wat in de media opvalt is de uitgesproken zorg die zowel leraren als directieleden uitspreken over met name het welzijn van de kinderen en het gemis aan verbinding met zowel kinderen als ouders. Het belang van welzijn en verbondenheid staat hierin duidelijk voorop. 

Dat staat tegenover het gegeven dat van alle kanten steeds meer een beroep gedaan wordt op het onderwijs. Het onderwijs moet zich meer afstemmen op de veranderende samenleving en meer rekening houden met het veranderende kind. Dat zet grote druk op leraren, die vaak toch al weinig waardering voor hun werk ervaren.

Het lijkt er op dat het onderwijs de wereld moet redden. Dat legt de lat voor de leraren bijzonder hoog en leidt er soms toe dat het gevoel van vertrouwen en autonomie wordt verzwakt. Het gevolg kan zijn dat de leraar vasthoudt aan het voor hem of haar bekende, en zich afsluit voor dat wat zich in de buitenwereld afspeelt. Passen we het principe toe van “omdenken”, dan komen we tot de volgende uitspraak, waar we als leraar wellicht beter mee uit de voeten kunnen:

“Onderwijs redt de wereld niet van alle ellende, maar wij leraren zijn wel in staat om, als we er samen de schouders onder zetten, de wereld een beetje menswaardiger te maken”.

Zijn we bereid ons hiervoor in te zetten, dan zullen we wel in actie moeten komen. We moeten ons daarbij bewust worden van de ontwikkelingen in de samenleving en welke rol wij als onderwijsteam daarin willen gaan spelen. Zo zullen we meer in staat zijn ons onderwijs zo in te richten dat we daadwerkelijk in staat zijn het door ons in gezamenlijkheid geschetste beeld te realiseren.

Deze bijdrage is erop gericht om de innerlijke veerkracht van leraren voorop te stellen en als uitgangspunt te nemen. Van daaruit wordt een beroep gedaan op de verantwoordelijkheid en de mogelijkheid om zelf, in communicatie met de teamleden, actief vorm te geven aan de ontwikkeling van ons onderwijs, afgestemd op die veranderende samenleving.

De gedachten van Jan Rotmans[1] bouwen hierop voort. Hij ziet in deze coronatijd de saamhorigheid groeien, mensen meer samenwerken om van beperkingen uitdagingen te maken wat hij “samenredzaamheid” noemt. Dit leidt tot het leggen van de focus op datgene waar het daadwerkelijk in het leven om gaat, het samen bouwen aan een wereld in verbondenheid en tot vermindering van het opgejaagd worden door de druk om steeds meer, steeds beter, steeds sneller, steeds machtiger en steeds rijker worden.

In het hier te downloaden pdf-bestand worden mogelijkheden aangereikt om de weg die leidt tot een bijdrage in het onderwijs te leveren aan het bouwen aan een wereld in verbondenheid, deze te versterken en ook te verantwoorden. Het veronderstelt een bijdrage te leveren aan het vormgeven van onderwijs dat aansluit op de tijdgeest en dat bijdraagt aan de bevordering van de autonomie en de vermindering van opgejaagdheid van de leraar.

Download hier de pdf "Onderwijs in Transitietijd"

Henk Boer is life coach, voorheen pabo-docent