Nieuwkomersschool de Vuurvlinder: werken met compassie

21 juni 2023

'In die tussentijd staan buiten op het speelplein kinderen twee aan twee aan werkbankjes ijverig te zagen, timmeren en te schaven om houten kistjes te maken. Ik hoor dat er voor techniek geen ruimte meer was in de school. Techniekleraar Brugt bouwde daarom zelf een kast op wielen, stopte er het techniekmateriaal in en maakte van techniek buitenlessen. Over toewijding gesproken.' Voor een serie verhalen over nieuwkomersscholen is NIVOZ-redacteur Rikie van Blijswijk te gast op basisschool de Vuurvlinder in de wijk Mariahoeve in Den Haag. De kinderen willen er maar één ding: leren! De leerkrachten bieden de kinderen op de eerste plaats vertrouwen en veiligheid. Rikie heeft een gesprek met Birthe en Petra, de enthousiaste en toegewijde adjunct-directeuren, op deze school zoals school bedoeld is: ‘Iedereen hier werkt heel hard, misschien wel harder dan op andere scholen. We worden gedreven door onze passie en liefde voor kinderen’.

Herken je dat gevoel? Je doet een deur van een klas open en meteen voel je aan alles dat het goed is. Dat het klopt en dat je tussen leerlingen en leraren staat die het goed hebben met elkaar.

Dat overkomt mij als ik ‘de Keet’ binnenga van de Vuurvlinder. Ze ronden net de rekenlessen af. ‘Ik heb geleerd dat 2x3 hetzelfde is als 3x2. Je kunt het gewoon omdraaien’,  zegt een leerling. De leerkracht kijkt mij aan en vult aan met ‘Ik leer ze meer taal en noem dat pingpongen. Hoe meer taal ze beheersen, hoe meer ze met die taal kunnen spelen’. ‘Dit is de beste school in de wereld ‘, vertrouwt een leerling aan mij toe, terwijl zij naar een andere plek in het grote lokaal loopt. ‘Het is hier beter dan in Dubai of in Italië. Daar hadden ze geen Chromebook’. Dit kind komt uit een expatgezin. Ook voor die kinderen is het belangrijk dat ze de Nederlandse taal leren. Het merendeel van de kinderen komt echter uit een vluchtelingenkamp of rechtstreeks uit een oorlogsgebied.

Die informatie heb ik aan het begin van de ochtend gekregen in gesprek met Birthe de Wolf en Petra Kalee, de adjunct-directeuren van de Vuurvlinder. Lopend over de speelplaats zie ik een oud, wat saai gebouw, maar binnen is het gezellig aangekleed en valt vooral de rust op. Het is er niet stil, maar het ademt een aantrekkelijke leeromgeving waarin kinderen en volwassenen actief aan het werk zijn.

Met liefde werken in tijden van ernstig personeelstekort
Als de kinderen in Nederland komen gaan ze op basis van een inschrijving naar een nieuwkomersschool. De Vuurvlinder heeft het hoogste aantal leerlingen van alle nieuwkomersscholen in Den Haag. De leraren die er werken, werken er met veel compassie. Birthe vertelt: ‘Iedereen hier werkt heel hard, misschien wel harder dan op andere scholen. Wij worden gedreven door onze passie en liefde voor kinderen. Dat maakt het de moeite waard voor hen. Eén leraar bijvoorbeeld komt hier extra werken en neemt haar kind mee.’

Jaarlijks wisselt 25% van de leerlingen van school. Sommigen gaan terug naar hun eigen land, maar de meeste ouders blijven hier en kunnen door bijvoorbeeld het succes van een baan naar een betere wijk verhuizen, waar ze een andere school voor hun kind(eren) zoeken.

Veiligheid en respect
De Vuurvlinder telt, inclusief de NT2-klas, 270 leerlingen uit verschillende sociaaleconomische klassen. De leerlingen uit de N2-klas komen door verschillende oorzaken direct uit het buitenland hierheen. De populatie van de Vuurvlinder bestaat uit meer dan 45 nationaliteiten. De meeste gezinnen zijn statushouders. Er zijn hier geen rijke witte Nederlanders. De dependance van De Vuurvlinder is de Oekraïneschool, die 70 leerlingen telt. Birthe en Petra zien veel problemen bij de leerlingen. Zeker niet bij allemaal, maar ‘Geen enkel kind kiest ervoor om zijn eigen land te verlaten’. De loyaliteit naar hun ouders is groot, maar ook die hebben tijd nodig om te ‘landen’ in hun nieuwe omgeving. Voor getraumatiseerde kinderen is een tekentherapeut beschikbaar, naast de intern opgeleide leraren die staan voor een traumasensitief onderwijsklimaat. ‘Op deze school is veel begrip voor het gedrag van de kinderen en hun behoeftes. De leraren en de kinderen hebben onderling respect voor elkaar en er wordt veel waarde gehecht aan structuur en veiligheid voor iedereen’, zegt Petra.

Er is veel zorg voor elkaar, er heerst rust en er is duidelijkheid. Daardoor kan de ander, zowel het kind als de volwassene, gezien en gehoord worden en weet men van elkaar hoe het gaat. Er is een warm contact tussen de teamleden, waarbij de vraag ‘Lukt het met jou vandaag?’ een belangrijke is om te stellen. Het Management Team faciliteert dit. Er is dan ook voor 2 fte Interne Begeleiding, een fulltime directeur en twee adjuncten.

Meertaligheid
Waar het eerst verboden was om in de eigen taal te praten op de meeste scholen, komt men daar nu steeds meer van terug, waardoor meertaligheid vaker de norm wordt. De kinderen op De Vuurvlinder praten in eerste instantie in hun eigen taal. Ze hebben een taalmaatje en er wordt gebruik gemaakt van Google Translate. Het belangrijkste is echter dat leraren vertrouwen in de kinderen hebben en ervan uitgaan dat ze de goede dingen in hun eigen taal vertellen. Ook beschikt de school over een divers team waar meerdere meertalige leraren deel van uitmaken.

Vertrouwen en veiligheid
Vertrouwen in het kind staat bovenaan bij de leraren. Daarnaast is veiligheid een belangrijke waarde. Veiligheid is nodig om eerst maar eens te landen in Nederland, in Den Haag en in Mariahoeve. In een eigen huis. En dan ook te aarden in de school en deze te ervaren als een veilige plek.

Je hoeft op deze school een tijd niets te zeggen. Dat vindt iedereen okee. Je mag hier weleens opstandig gedrag vertonen. Dat is okee, en als je drie jaar in een vluchtelingenkamp hebt gezeten, is dat echt verklaarbaar. Ieder kind mag op deze school rekenen op een liefdevolle begeleiding van elke leraar die hier is.

De lessen in de praktijk
In ‘de Keet’ gaan de taallessen beginnen. De 7- tot 11-jarigen in deze groep zijn nog nooit op school geweest. De leerlingen krijgen instructie in drie groepen. Er staan twee leraren en een leraarondersteuner op deze groep kinderen. Aan alles is te merken dat zij helemaal op elkaar ingespeeld zijn, goed samenwerken en met elkaar de bevlogenheid delen die ik ook bij de adjunct-directeuren proefde. Maureen is de NT2-leerkracht en heeft daarvoor een post-HBO-opleiding gedaan. Haar groepje leerlingen leert over de letter -d- op het eind van een woord. Ze zitten op het puntje van hun stoel het geluid van een dier af te wachten en willen graag vertellen dat het woord hond een -d- heeft aan het eind.

Even verderop in dezelfde keet werkt leerkracht René met 10 leerlingen aan de uitbreiding van hun woordenschat en de spelling. Hij heeft voor deze les een PowerPoint met foto’s van dieren gemaakt. ‘Alle lessen maken we zelf’, licht hij toe, ‘want er is veel differentiatie nodig voor deze groep kinderen’. Eerst zien de kinderen de foto van een dier; die geven ze een naam, omcirkelen het goede dier  op hun blad en schrijven de naam erbij. René houdt ervan vlot de les door te lopen en zoveel mogelijk woorden aan bod te laten komen, terwijl hij de kinderen bemoedigt en hij volop complimenten uitdeelt. Ook hier zie ik blije kinderen die tot op het bot gemotiveerd zijn.

Buitenlessen in techniek
In die tussentijd staan buiten op het speelplein kinderen twee aan twee aan werkbankjes ijverig te zagen, timmeren en te schaven om houten kistjes te maken. Ik hoor dat er voor techniek geen ruimte meer was in de school. Techniekleraar Brugt bouwde daarom zelf een kast op wielen, stopte er het techniekmateriaal in en maakte van techniek buitenlessen. Over toewijding gesproken.

Naomi werkt met drie leerlingen aan een dictee. Ze is de leraarondersteuner en doet de deeltijdopleiding Spring. Er is nog een vierde niveau waarop spelling wordt aangeboden, maar dat gebeurt in een ander lokaal en dat doet meester Bram, de zijinstromer. Naomi vertelt dat rekenen grotendeels uit de methode wordt gedaan, maar dat dat met spelling maar deels kan. In deze tijd van het jaar is het thema “Mens, plantje en diertje”. De voorwerpen boven het midden van het lokaal verwijzen daarnaar: emmers, scheppen en plantjes hangen aan het plafond. In een plastic kasje ontkiemen de zaadjes en aan het raam hangen bonen in showtassen die door de warmte en het water in de watten ook al ontkiemen. Het maakt het lokaal tot een huiselijke plek. Vandaar natuurlijk ook de boerderijdieren in de les van René.

Marianne, ook ondersteuner, laat weten dat dit “team NT2” minder belang hecht aan regels, maar juist wel aan veiligheid. ‘We werken vaak buiten de kaders met deze kinderen,’ zegt ze. ‘Ze hebben vaak een vol hoofd, maar niet altijd van het leren. Daar houden we rekening mee. Ze gaan goed met elkaar om en daar werken we hard aan.’

Omarmen van de diversiteit
Het welkom aan de ouders is er in verschillende talen. De ouderbetrokkenheid is hoog, want ouders vinden het goed wat er allemaal gebeurt in de school. Met de thema’s over duurzaamheid en het reisbureau worden kinderen uit de diverse culturen en achtergronden met elkaar verbonden. ‘Door met de wereldkaart te werken, kunnen kinderen kunnen van elkaar zien uit welk land ze komen en wie ook uit hun land komen. Kerst vieren we (De Vuurvlinder is een Rooms-katholieke school) met de ouders, die hun traditionele gerechten koken en bakken’, aldus Naomi.

Groep 3
Het lokaal van groep 3 is zoveel mogelijk leuk ingericht, maar het verhult niet dat dit gebouw echt aan z’n eind is. Het is maar goed dat de verhuizing naar de nieuwbouw op korte termijn kan gebeuren. De kinderen zitten twee aan twee in drie groepen en zijn druk met het leren van “een half uur eerder en een half uur later”. Juf Natasja stopt alle energie die ze heeft in deze rekenles, waarin het accent wederom op veel taal en veel verschillende woorden voor hetzelfde begrip ligt. Als de kinderen op de tablets het geleerde gaan oefenen, legt ze eerst uit hoe ze door de klas loopt om kinderen te helpen en wat de kinderen die nog niet aan de beurt zijn daarvoor dan kunnen doen: ‘Je gaat dan gewoon verder met de volgende taak’, zegt ze. Wat opvalt is dat ze, voordat ze naar het werk kijkt en feedback geeft of meer instructie geeft, eerst een aai over de bol geeft of een boks.

Uitwisseling in het leernetwerk meertaligheid
In het leernetwerk meertaligheid worden kennis en ervaringen door verschillende scholen gedeeld, evenals ‘het niet weten’, waardoor ieders kennis en ervaringen worden vergroot. Met name de meertaligheid staat centraal, waar iemand als Orhan Agirdag veel kennis van heeft. Birthe en Petra zien steeds meer uitwisseling ontstaan, waarbij het leernetwerk ook actiever is. Voor hen is dat een prettige ontwikkeling.

Recht op onderwijs vs. de leerplicht
Voordat ik wegga vraag ik nog aan Birthe en Petra waarom zij juist op deze school werken: ‘Het is zo’n leuke school’, beamen ze beiden, om te vervolgen met ‘De inspiratie zit ‘m in de leerlingen die op het schoolplein staan, gemoedelijk met elkaar omgaan en die zo blij zijn dat ze naar school mogen. Ze kunnen niet wachten om naar binnen te gaan en te mogen leren.’ Ik realiseer mij dat deze kinderen het recht op onderwijs verstaan hoe het bedoeld was. Ze zijn blij, voelen zich vertrouwd en willen maar één ding: leren!

Rikie van Blijswijk is verbonden aan NIVOZ-opleidingen. Ze is initiator en begeleider van de NIVOZ-Coalitie voor leraren en schoolleiders.

Basisschool de Vuurvlinder
Diamanthorst 10
2592 GH Den Haag

(de school betrekt over drie weken een nieuw gebouw)

Bekijk voor meer informatie de website van de school