Moeite met executieve functies

1 februari 2018

Elke leerkracht die de kinderen in de klas wil leren het tafeltje netjes te houden, doet er goed aan dat ook met zijn of haar eigen bureau te doen. Dat realiseert ook Tessa Otten zich terdege. Maar opruimen is een lastige, voor haar en ook voor leerling Victor, een hoogbegaafde jongen die nog wat ondersteuning nodig heeft bij zijn executieve functies. Als zijn tafeltje een puinhoop is en hij het moet gaan opruimen, confronteert hij Tessa zonder woorden met haar eigen tekortkomingen. Haar verhaal.

Victor zit in mijn hart. Een groep 4-leerling met een IQ dat zo extreem hoog is dat Einstein er jaloers op zou zijn. Hij staat nu al in de lijst met leerlingen die ik nooit zal vergeten. Niet alleen omdat hij op 7-jarige leeftijd de tafels t/m 15 moeiteloos kan opzeggen of omdat hij een woedeaanval krijgt als hij zijn potlood kwijt is, maar vooral omdat hij een heel klein hartje heeft, en ik ben er trots op dat ik dat zie.

Wat betreft de doelen van groep 4 kan ik hem niet zoveel meer leren. Dat is frustrerend voor ons allebei, maar we weten ook dat er hulp komt en er betere tijden zullen aanbreken. Hij heeft nu juist veel hulp nodig bij het ontwikkelen van de executieve functies. Concentratie, plannen, time management, organiseren en metacognitie zijn voorbeelden van deze executieve functies. De mensen die mij kennen zullen op dit moment een beetje binnensmonds lachen bij de gedachte dat ík degene ben die Victor hierin moet ondersteunen.

Victor heeft een tafel in de klas waar hij alleen mag werken als hij daar behoefte aan heeft. Boven die tafel hangt een foto van hem waarop hij aan een keurig opgeruimde tafel zit en met zijn duim in de lucht stoïcijns in de camera kijkt. Onder de foto staat de tekst ‘ik ruim mijn tafel netjes op‘. Ik zit aan mijn bureau als mijn oog valt op de tafel van Victor en de foto erboven. Zijn tafel ziet eruit alsof er een festival op heeft plaatsgevonden. Ik roep Victor bij me en wijs glimlachend naar het blaadje. Hij begrijpt meteen wat ik bedoel maar kijkt er heel beteuterd bij. ‘Weet je wat, vriend’ zeg ik ‘ik typ even dit zinnetje af en dan ruimen we samen je tafel op.’ Dat vindt hij goed.

Per voorwerp bekijken we waar het eigenlijk hoort te liggen. ‘Je boek, dit werkblad, je potloden, je gum, je schoen(?), je drinkbeker, mandarijnenschillen’. Stuk voor stuk brengen we het naar de juiste plaats. Erg omslachtig, dat weet ik. Maar dit is hoe ik opruim. In 25 jaar heb ik nog steeds geen idee hoe normale mensen dit aanpakken.

Als we klaar zijn, high-fiven we trots. Dan zie ik dat Victor’s ogen staren naar mijn bureau. Mijn ogen volgen zijn blik. Mijn bureau ligt vol blaadjes, boeken, lege kopjes, kabels, pennen en nog meer verrassingsvoorwerpen. Even denk ik dat hij er iets van gaat zeggen, op de snuggere toon waarop alleen hij dat kan. Iets dat lijkt op ‘nou juf, je kunt er zelf ook niet veel van’. Maar hij zegt niets. Hij draait zich om en gaat weer aan het werk.  Of hij dat doet om mijn gevoelens te sparen, of dat hij bang is dat hij moet helpen met het opruimen van mijn bureau, geen idee.

Ik baal ervan dat ik geen goed voorbeeld kan zijn voor Victor op het gebied van organiseren en het terugdringen van je eigen chaos. Ik had hem een juf gegund die hem hierin perfect kon begeleiden en kon uitleggen waarom dat toch zo belangrijk is.

Victor heeft wel een juf die begrijpt hoe moeilijk het eigenlijk is om je tafel op te ruimen, en dat er zoveel andere dingen belangrijker zijn in het leven.

Nagekomen noot van Tessa: ‘Inmiddels werken we samen aan ons doel!’ (zie afbeelding)

Tessa Otten is in 2017 afgestudeerd aan de Fontys Hogeschool (Kind & Educatie) in Tilburg en dit schooljaar begonnen als leerkracht op basisschool Klinkers in Tilburg.