Het laatste stukje schooljaar is aangebroken: druk, druk, DRUK. En in al die drukte wordt de groep onrustig. Zelfs in positieve, gezellige groepen ligt in de laatste periode van het schooljaar normvervaging op de loer (Overveld, 2014). Het is toch haast vakantie en de groep zal uit elkaar vallen. Doelen zijn al gehaald of toch niet meer te halen. Leerlingen die al zeker denken te weten dat ze toch niet overgaan of zelfs naar een andere school moeten, hebben de neiging de moed helemaal op te geven. Dan kan er zomaar een negatieve spiraal ontstaan, met effect op de hele groep. Lucy Reijnen biedt handvatten om met die laatste loodjes om te kunnen gaan.

Onbewust zal de groep hierop anticiperen door mee te gaan in de negativiteit: het is immers gemakkelijker om afscheid te nemen van een groep als die groep toch al niet meer zo leuk was. Dat alles kan ervoor zorgen dat er conflicten ontstaan en onrust. Ook pestgedrag kan (opnieuw) de kop opsteken. Een vervelende sfeer, waarop je als leerkracht echter wel invloed op kunt uitoefenen.

Rituelen
Een groep is te definiëren als een groep van mensen die regelmatig met elkaar te maken hebben, die gemeenschappelijke doelen hebben en die onderling afhankelijk zijn van elkaar (Alblas, 2018). Groepen hebben een structuur en een groepscultuur ontwikkeld. Groepen hebben de neiging stabiel te blijven, want dit zorgt voor een gevoel van veiligheid. Vaste gewoonten of rituelen helpen het groepsgevoel te versterken en te bestendigen. Bovendien komt het tegemoet aan een diep menselijk verlangen om deel uit te maken van een groter geheel (Regouin, 2007). Rituelen kunnen er ook voor zorgen dat afscheid nemen goed verloopt. Wanneer een groep ophoudt te bestaan, kan dat gepaard gaan met gevoelens van verlies en onzekerheid. Een leerkracht kan samen met leerlingen ‘rituelen’ bedenken om het proces te ondersteunen zonder dat er anomie ontstaat en een vervelende sfeer.

De afspraken die in de groep gemaakt zijn, moeten ook In deze periode van het schooljaar nageleefd worden. Daarnaast is het extra belangrijk om de groep een positieve boost te geven. De focus blijven leggen op wat wel goed gaat. Samen met de groep zorgen dat je het schooljaar met z’n allen positief afsluit, zodat iedereen met een goed gevoel de zomervakantie in kan gaan. En zodat leerlingen met vertrouwen uitkijken naar het komende schooljaar.

In gesprek
Dat kan door met de groep in gesprek te gaan. Leerlingen zullen met onzekerheden kampen: hoe gaat het volgend jaar zijn, welke leerlingen zitten er dan in de klas, zijn er andere docenten? Ook al kun je als begeleider van de groep veel vragen niet beantwoorden: het helpt om erover te praten. Het is al fijn dat leerlingen merken dat er meer kinderen met vragen en onzekerheden zitten.

Het is ook goed om met de groep terug te kijken op het jaar. Wat is er bereikt, wat was verrassend, wat was bijzonder, wat waren hoogtepunten, waar is de groep het meest trots op? In dat evalueren zou het accent het best kunnen liggen op de successen en alles wat goed is gegaan (Bannink, 2009). Hieruit kunnen leerlingen vertrouwen putten dat het volgend jaar ook wel goed zal komen.

Afscheid
Leerlingen vinden het fijn als ze ruimte krijgen om mee te denken over hoe ze afscheid kunnen nemen van de groep zoals die nu is. Tot slot, ook leerkrachten zijn moe hebben het vaak (te) druk. De hoge werkdruk eist, zeker aan het eind van het schooljaar wanneer er nog ongelooflijk veel moet gebeuren, zijn tol. Het is een hele opgave om ook aan het eind van het jaar aandacht te houden voor ieder kind. Iedereen wil gehoord en gezien worden. Zorg dus ook goed voor jezelf als leerkracht. Zoek steun bij collega’s, zorg voor voldoende ontspanning en leg de lat voor jezelf niet te hoog.

Fijne zomer!

Lucy Reijnen is docent Drama op 2College Jozefmavo, een vmbo tl-school. De afgelopen jaren heeft zij zich verdiept en gespecialiseerd in pestproblematiek en preventie daarvan.

Bronnen
Alblas, G. V. (2018). Inleiding groepsdynamica. Groningen: Noordhoff .
Bannink, F. (2009). Oplossingsgerichte vragen (Rev ed.). Amsterdam: Pearson Assesment.
Overveld, K. v. (2014). Groepsplan gedrag. Huizen: Pica.
Regouin, W. S. (2007). Supervisie in opleiding en beroep . Houten: Uitgever: Bohn Stafleu van Loghum.

Tekeningen bij dit artikel zijn van AemkaOne (2018)