Een hoge muur om je heen verstikt

3 april 2018

Het is koud in Nederland, maar de zon schijnt uitbundig, en dat maakt wandelen nu een fijne bezigheid. En tijdens wandelingen is het fijn om te mijmeren, over vroeger, nu en de toekomst. Dat overkwam ook Sjaak van Moorsel toen hij tijdens een stadswandeling geraakt werd door een gedicht, dat hem terugwierp naar de tijd dat hij net van de Pedagogische Academie kwam  en werkte in een therapeutisch gezinshuis. Een tijd waarin hij bijzondere kinderen leerde kennen.

Ik heb een paar dagen vrij. Samen met mijn vriendin besluiten we een paar dagen naar Amersfoort te gaan. Amersfoort, mooie stad. Het weer is guur. Natte sneeuw daalt neer op de gebakken steentjes in de binnenstad. We maken samen een stadswandeling. Muts op, handschoenen aan, stevige wandelschoenen en dikke sokken beschermen mijn voeten tegen de kou. Tijdens de wandeling vallen mijn ogen op een gedicht dat op een gevel in de oude binnenstad is geschreven.

Tredmolen

De muur die ik om mij heen heb gebouwd beschermt mij niet
via open ramen waait het verleden naar binnen
ronddraaiende gedachten raken mij zonder dat iemand het ziet
dan blijf ik haken, haken, haken
maar met uiterste kracht draai ik mij om
geheugenluikjes sluiten zich en met lichte tred
loop ik de toekomst tegemoet

 Jolanda Oudijk

Ik lees het gedicht wel vier keer. Het raakt me. Ik denk terug aan jaren geleden. Nadat ik mijn opleiding op de Pedagogische Academie had afgerond, moest ik in militaire dienst. Omdat ik hier principiële bezwaren tegen had, heb ik dienst geweigerd en uiteindelijk vervangende dienst gedaan. Ik werd tewerkgesteld bij Browndale. In mijn regio waren  vijf therapeutische gezinshuizen waar kinderen in de leeftijd tussen vier en zestien jaar gemiddeld anderhalf jaar verbleven. De kinderen hadden vaak emotionele problemen. In het huis waren senior stafleden en junior stafleden. De senior stafleden hadden de rol die een vader en moeder in een gezin hebben. De junior stafleden waren er voor het kind. Zij hadden geen normerende rol in het huis. Zij mochten speelmaatje zijn van het kind. Speelmaatje, maar ook vertrouwensmaatje. Het doel was om het kind vanuit zijn kalenderleeftijd te laten afdalen naar zijn emotionele leeftijd om van daaruit weer door te groeien in zijn emotionele leeftijd.

De kinderen kregen in deze periode de tijd met het junior staflid om het verleden te verwerken, een plekje te geven. Een absolute voorwaarde om weer goed de draad op te kunnen pakken. Ikzelf werkte in deze periode op het activiteitencentrum, ook wel “schooltje” genoemd. Nieuwe kinderen kwamen samen met het junior staflid leuke dingen doen op het schooltje. In het begin een uurtje. Dit werd zo in tijd en dagdelen uiteindelijk uitgebouwd. Wanneer het kind sterk genoeg was keken we samen of het kind ook momenten kon komen zonder dit junior staflid.

Ik kijk naar het gedicht.

maar met uiterste kracht draai ik mij om
geheugenluikjes sluiten zich en met lichte tred
loop ik de toekomst tegemoet 

Vaak zal het zo gebeuren, maar ik geloof niet dat wanneer de muur te hoog is een kind vreugde zal beleven aan de toekomst door de luikjes te sluiten en de toekomst tegemoet te gaan lopen.

Ik denk terug aan mijn klas een aantal jaren geleden. Een grote groep. Meer dan dertig kinderen. En bij één kind lukte het niet. Hij kon het niet altijd de juiste woorden geven, maar hij schreeuwde het soms uit. Hij gooide met de spullen. Hij gebruikte andere woorden. Hij schold, hij trapte, maar hij smeekte eigenlijk: ’Help me, alstublieft help me, het lukt me niet.’ Ik was zo graag junior staflid voor hem geweest. Zo graag. Maar met dertig kinderen in de groep moest ik ook op sommige momenten senior staflid zijn. Ik voelde me destijds zo in een spagaat zitten. Een overspannen kind met een rugzak die niet meer te dragen is mogen we dit niet aandoen. We zijn dan verplicht om in te grijpen.

Ik denk terug aan deze lieve jongen. Hij zit niet meer op onze school. Hij zit nog wel in mijn hart. Ik hoop dat hij met hulp terug is kunnen lopen naar zijn emotionele leeftijd en van daaruit weer stappen heeft gemaakt naar zijn emotionele kalenderleeftijd.

Het is guur in de stad. Ik werp nog een laatste blik op het gedicht. Jolanda Oudijk, het raakt me.

Sjaak van Moorsel is leerkracht op de Uilenspiegel in Boekel.