De kunst van het vragen stellen: ervaren, maken en ontdekken in online NIVOZ-drieluik
Dat vragen stellen een belangrijke rol speelt bij vorming, ontwikkeling en leren – zowel bij docent als leerling – is geen vraag meer. Maar hoe doe je dat nog bewuster? Wanneer en hoe kun je met een vraag het leerproces aanzetten, verdiepen of juiste verbreden? Hoe leren kinderen en jongeren zichzelf eigenlijk de goede vragen stellen? En op welke manier maken jullie hier als team gebruik van in je eigen ontwikkeling? In een online drieluik gingen we op verkenning. En we betrokken zes gasten in ons onderzoek. Mensen die op hun eigen specifieke manier de kunst van het vragen stellen belichamen.
Een van de belangrijkste uitgangspunten in de NIVOZ-opleidingen is steeds opnieuw het perspectief van de leerling in te nemen. Het stellen van vragen – aan jezelf, aan de leerling – is een manier om daaraan tegemoet te komen. Op welke manier kun je deze vragen stellen? Waar moeten zulke vragen eigenlijk aan voldoen? Juist in deze tijd, van gedeeltelijk afstandsonderwijs, waarbij de coronacrisis haar sporen in het onderwijs nalaat en de maatregelen leidend lijken, willen we met deze online reeks de aandacht vestigen op en ruimte maken voor het perspectief van de leerling. Dit doen we door vragen stellen in het onderwijs, centraal te stellen.
Hester IJsseling - lector Professionalisering met hart en ziel - schreef een beschouwing op het NIVOZ-drieluik: De vormende en bevrijdende kracht van het vragen stellen, in de klas en in je team
Dit waren onze zes gasten:
25 mei: Dick van der Wateren & Sam de Vlieger
Wat is een pedagogiek die vragen stellen centraal stelt? En hoe kan dat eruitzien in de klas? In zijn nieuwe boek ‘De denkende klas’ stimuleert Dick van der Wateren leraren en pedagogen het denken een plaats te geven in onderwijs en opvoeding en hun klassen te veranderen in 'denkende klassen'. Hij gaat hierover in gesprek met docent Sam de Vlieger.
Sam de Vlieger, vo-docent filosofie en economie op SG Pantarijn in Wageningen. Sam schreef onlangs een artikel over het thema (Wat is een pedagogiek die vragen stellen centraal zet?) en ontwikkelde een app-applicatie Peertest: leren door elkaar vragen te stellen.
Dick van der Wateren is leerkracht-trainer, voormalig docent, onderzoeker en schrijver. Hij werkt vanuit zijn filosofische praktijk De verwondering, tevens de titel van een boekje dat hij eerder in 2016 uitbracht.
1 juni: Rudolf Kampers & Kristof van Rossem
Domme vragen bestaan niet, maar goede vragen helpen je echt verder. Filosoferen begint bij verwondering en het stellen van vragen. Wat is een goede startvraag voor een filosofisch gesprek? Een goede vraag nodigt uit ervaringen te delen, verder te vragen en jezelf te onderzoeken. Rudolf Kampers laat zien welke vragen van belang zijn in een filosofisch gesprek. Samen met Kristof van Rossem verkent hij de mogelijkheden voor socratisch onderzoek in het onderwijs. Waar draagt het aan bij? En waarom is dat belangrijk?
Rudolf Kampers was 10 jaar docent filosofie op het Gymnasium Felisenum in Velzen-zuid. Hij leidt sinds 2005 socratische gesprekken, in workshops en cursussen en werkt parttime als lerarenopleider (filosoferen met kinderen, pedagogische gespreksvoering) aan de Thomas More Hogeschool in Rotterdam (pabo) Als voorzitter van Stichting De Tegenfase bevordert hij de dialoog onder jongeren. Samen met Jan Ewout Ruiter, zijn compagnon in Leren Filosoferen, schreef hij Filosoferen aan de keukentafel (2015).
Kristof van Rossem is gespecialiseerd in de socratische gespreksvoering. Samen met Hans Bolten verzorgt hij een jaarlijkse opleiding onder meer aan de Internationale School voor Wijsbegeerte. Hij is docent filosofie en (beroeps)ethiek aan de Odisee Hogeschool Brussel en lector aan de Specifieke Lerarenopleiding Maatschappijwetenschappen en Filosofie van de KU Leuven waar hij ook een jaarlijks seminarie ‘Filosoferen met kinderen en adolescenten’ leidt.
8 juni: Alexandra Bronsveld & Naomi Mertens
Wat is de magie van speelgoed? Welke invloed heeft origami op mijn diepere begrip van wiskunde? Waar vind ik geluk in een bejaardenhuis?
Essential questions maken de verwonderruimte in ons onderwijs groter. Het zijn grote, betekenisvolle vragen die uitnodigen tot onderzoek en het stellen van meer vragen. Het zijn vragen die er toe doen en onszelf en de leerlingen oproepen om ons te verbinden met de leerstof, elkaar en de wereld om ons heen. Als je deze vragen koppelt aan doen, bouwen en maken, krijg je krachtig onderwijs waardoor de leermotivatie van leerlingen groeit. Als je rijk en raak onderwijs wilt ontwerpen, heb je het zelf ook nodig om bevraagd te worden en anderen vragen te stellen. Maar voor leraren in een team is dat niet altijd de gewoonste zaak van de wereld. Je wilt het vakmanschap van de ander niet zomaar ter discussie stellen. Of toch wel? Hoe kun je vragen stellen die de ander en jouzelf verder helpen in je professionele ontwikkeling? Wat vraagt dat van de rol die je inneemt in het team?
Alexandra Bronsveld begeleidt als trainer en adviseur scholen in het primair en voortgezet onderwijs bij professionaliseringstrajecten. Haar expertisegebieden zijn projectgestuurd leren, identiteit van de (openbare) school en filosoferen met kinderen en jongeren. De verbindende factor tussen deze gebieden is leren voor het leven in de 21ste eeuw. Dit laatste betekent voor haar een geïntegreerde aanpak waarin verwondering, kritisch en creatief denken, lesgeven vanuit passie en contact en leren in gehelen (PBL) centraal staan. Zie haar website.
Naomi Mertens is als zelfstandig onderwijsadviseur en als MLI-opleider aan Hogeschool Fontys actief betrokken bij de professionalisering van leraren in teams. Haar expertisegebied is het leren in de professionele leergemeenschap, meestal in vernieuwende onderwijscontexten. Ze ondersteunt leraren om 'een katalysator voor verandering' te zijn en zelf de regie te nemen in de schoolontwikkeling. Het ontwikkelen van de eigen professionele identiteit door gezamenlijke reflectie is daarbij een belangrijk speerpunt. Lees meer op de website van MijnLeergemeenschap.
Moderatie
Het gesprek op de drie avonden werd geleid door Anniek Verhagen, die bij NIVOZ de trajecten Pedagogische Tact en Pedagogisch Leiderschap begeleidt. Ook collega Rob van der Poel had een ondersteuende rol op de avonden.
Delen: