De kern van onze school is dat je mag zijn wie je wilt zijn en mag liefhebben die je wilt liefhebben

4 oktober 2021

'Morgen de startvergadering. We verwelkomen 5 nieuwe collega's en beginnen bij onze basis: de grondwet. Wat betekent dit voor jou? Hoe ga je aan de slag met de kinderen? Veel zin in het nieuwe schooljaar!' Deze tweet halverwege augustus 2021 maakt Rikie van Blijswijk nieuwsgierig. Een school die start vanuit de grondwet, daarvan kent zij er niet zoveel*. Voldoende aanleiding voor een gesprek met Elize Jong, directeur van Onze Amsterdamse School, over haar inspiratiebronnen, haar missie en over diversiteit in de school. “De kern van onze school is dat je mag zijn wie je wilt zijn en mag liefhebben die je wilt liefhebben”.

Elize (1983) begint als leerkracht op een school voor ErvaringsGericht Onderwijs (EGO) in Amsterdam Osdorp en raakt enthousiast over dat concept. Ze studeert tegelijkertijd onderwijskunde en na het behalen van haar master wil ze graag werken als onderwijsbegeleider. Al snel merkt ze dat ze uit dat werk niet genoeg betekenis kan halen. In haar ontwikkelt zich een verlangen om directeur te worden van een school zoals zij die graag ziet en zelf wil invullen.

In 2015 doet ze mee aan de scholenwedstrijd van Amsterdam. Haar schoolconcept komt weliswaar in de kraamkamer van de gemeenste Amsterdam, maar haalt het uiteindelijk niet om verder uitgewerkt te worden. Dan blijkt dat stichting AMOS daarvoor belangstelling heeft. Elize wordt gevraagd om in een noodlijdende bestaande school haar plan verder uit te werken en gaat aan de slag. Uiteindelijk wordt dit Onze Amsterdamse School.

Het onderwijsplan is ontwikkeld door Elize en twee oud-collega’s. Kernpunten daarin zijn dat de bedenkers een school willen die zich richt op de echte wereld en daarvoor een oefenplaats wordt. Elize: “We waren verbaasd dat zo’n oefen plaats om in de echte wereld te staan en leerlingen daarop toe te rusten er nog niet was.” Een belangrijke inspiratiebron daarvoor is Bert van Oers, bijzonder hoogleraar cultuurhistorische Onderwijspedagogiek aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, die veel onderzoek heeft gedaan naar EGO- en OGO-scholen en daarover heeft gepubliceerd.

Een andere bron is Gert Biesta en zijn werk over de drie doeldomeinen. Elize heeft deze omarmd en heeft in het concept ervoor gezorgd dat de drie pijlers in balans zijn.

Diverse populatie
De directeur en de teamleden kiezen nadrukkelijk voor een diverse populatie. De school ligt in stadsdeel West, precies tussen de wijken Houthavens en de Spaarndammerbuurt. De eerste wijk kenmerkt zich door rijke bewoners in mooie woningen en is een sociaal economische sterke wijk. De tweede wijk, ook wel de moord-en-brandwijk genoemd, is precies het tegenovergestelde. 'De populatie van de school is een afspiegeling van deze twee wijken. 50% van de bewoners van Amsterdam-West heeft een migratieachtergrond. De andere scholen in de wijk zijn ofwel wit ofwel zwart, waardoor er nauwelijks sprake is van ontmoeting tussen alle inwoners', stelt Elize. Maatschappelijk gezien lijkt haar dit niet de goede weg.

Ze vervolgt: 'De basisschool is de enige periode die de kans geeft om samen te leven, om elkaar te ontmoeten. Ik wilde die kans grijpen vanuit het basale idee ‘Onbekend, maakt onbemind’.  Immers, op het voortgezet onderwijs, is er al sprake van een scheiding.'

Schoolleider Elize en haar team doen alles graag op hun manier. Ze doen mee met zowel de Vreedzame School als de Vreedzame Wijk, maar kijken toch eerst liever naar hun eigen grondbeginselen om vandaaruit activiteiten te ontwikkelen die passend zijn op dat moment voor hun leerlingen en wat zij kunnen en weten.

Elize is trots op haar leraren, die oprecht voor de visie van de school staan. De school heeft weliswaar te maken met veel zogenaamde achterstanden, maar dat staat niet het veilige, prettige klimaat dat de school kenmerkt, de goede contacten met ouders en de fijne relatie met de leerlingen in de weg. Integendeel.

Grondwet
De startvergadering voor het schooljaar 2021-2022 staat in het teken van de zelf ontwikkelde tekst gebaseerd op de Grondwet (zie foto). Alle teamleden lezen de deze tekst samen door, Deel 1 gaat erover dat iedereen meedoet. 'Dat is ook meteen de kern van onze school en raakt alle medewerkers en betrokkenen', zegt Elize en ze geeft het volgende voorbeeld. 'Een leerkracht vertelde bijvoorbeeld op de startvergadering over haar dochter, die eruit ziet als een jongen. Wij vinden het belangrijk dat je mag zijn wie je wilt zijn en dat je mag lief hebben wie je wilt. Daarover praten we  nadrukkelijk op zo’n bijeenkomst, met uiteraard onmiddellijk een koppeling naar de diversiteit in onze klassen'

'We zijn ons ervan bewust dat dit niet de gemakkelijkste weg is, maar de grondwet helpt wel om onze kernwaarden uit te dragen en op die manier in gesprek met elkaar te komen.' Elize toont met het volgende voorbeeld dat dit gesprek niet alleen in het team plaatsvindt, maar ook met ouders. 'In een groep wordt een boek voorgelezen waarin een kind twee opa’s heeft. Een moeder hoort dit en komt not amused naar school. Ze is het niet eens hiermee en komt verhaal halen. Opnieuw komen de kernwaarden, je mag zijn wie je wilt zijn en je mag liefhebben die je wilt liefhebben, in het gesprek naar voren, waarmee gelegitimeerd wordt wat we doen in de school en waarom we dat doen. Het gesprek gaf deze moeder de ruimte om er thuis over te praten zoals zij daarover thuis wil praten. Maar toen bleek dat zij geen idee had hoe zo’n gesprek te voeren. Toen dat duidelijk werd konden we dat samen met haar verkennen.'

'De grondwet zoals wij die hebben vertaald is voor ons, de leraren, ons moreel kompas en we dragen deze missie elke dag bij ons in de klas, juist ook als het moeilijk wordt”. Elize grijpt terug op Gert Biesta en wat in het schoolplan daarvan opgenomen is: ‘Een leraar laat zichzelf kennen. Dat wil zeggen, hij/zij staat als zichzelf voor de klas, uiteraard professioneel met oprechte interesse in degene die voor je staat’.

*Oud-politicus Bas de Gaay Fortman publiceerde samen met zijn kleinzoon Olivier De grondwetwijzer - waarin ze Nederlanders uitleggen wat de waarden zijn waarop de samenleving is gebouwd. Het biedt een remedie tegen demagogie en populisme. De Gaay Fortman verzorgde op woensdag 14 april 2021 de vierde NIVOZ-onderwijsavond. Hij sprak vanuit het idee van de liberale rechtstaat die in vergetelheid is geraakt, als zijnde mogelijk een pedagogische opgave.