Stichting Nivoz logo
English
Sterkt leraren, schoolleiders en betrokkenen bij de uitvoering van hun pedagogische opdracht

Nivoz Podium

14 april • Onderwijsavond • Terugblik

Onderwijsavond met Bas de Gaay Fortman: De liberale rechtstaat, een pedagogische opgave?

Oud-politicus Bas de Gaay Fortman publiceerde samen met zijn kleinzoon Olivier De grondwetwijzer - waarin ze Nederlanders uitleggen wat de waarden zijn waarop de samenleving is gebouwd. Het biedt een remedie tegen demagogie en populisme. De Gaay Fortman verzorgde op woensdag 14 april 2021 de vierde NIVOZ-onderwijsavond die opnieuw online (via Zoom) plaatsvond. Hij sprak vanuit het idee van de liberale rechtstaat die in vergetelheid is geraakt, als zijnde mogelijk een pedagogische opgave.

De pedagogische opgave met zijn eigen kompas lijkt in onze scholen uit zicht geraakt, alsmede leiderschap dat dat vertegenwoordigt. Met de introductie van het begrip ‘burgerschap’ en daarop geënte programma’s en activiteiten trachten overheden aan de groeiende behoefte aan pedagogische oriëntatie tegemoet te komen, maar het ontbreekt aan een omvattend gesprek over de verantwoordelijkheid van de volwassenen in onze scholen. Lees meer over ons jaarthema De pedagogische opdracht van onderwijs.

Inleiding

Het verband tussen opvoeden in een liberale rechtstaat en het bestaan van die rechtstaat is minder indirect dan het lijkt. Opvoeden in school in de zin van een vrije en rechtvaardige samenleving wordt zelden of nooit geproblematiseerd. Ook niet in de schoolconcepten en in de onderwijspraktijk. Dit lijkt nogal lichtzinnig, zeker nu al geruime tijd sterk nationalistische tendensen opgeld doen in het publieke debat in ons land en er meer en meer exclusief wordt gedacht of groepen worden uitgesloten. Hoe tolerant kunnen we zijn naar intolerantie? Hoe moeten we in deze context onze grondwet als basis van zekerheden verstaan en het gezicht van Nederland naar zijn jeugd? Ons onderwijs is er niet om zijns wil, maar ontleent zijn bestaan aan een historisch statelijke context.

Je kunt hier binnenkort terugzien:

Bas de Gaay Fortman zat in de Eerste Kamer vanuit de Politieke Partij Radikalen (PPR) toen bij de grondwetsherziening van 1983 het eerste artikel zo helder werd aangevuld met het discriminatieverbod. De afgelopen jaren zette de emeritus hoogleraar mensenrechten zich hartstochtelijk in voor een herwaardering van de grondwet. Daarbij betrekt hij graag en nadrukkelijk zijn eigen kleinkinderen. Met kleinzoon Olivier schreef hij De Grondwetwijzer (2017) en een jaar eerder al richtte hij zich in het voorwoord van zijn boek Moreel erfgoed tot kleindochter en meelezer Willemijn (26).

Zijn eigen grootvader, schreef hij, die rechter was in Amsterdam, had hem veel meegegeven over het tijdloze belang van ‘een bezielende afweer tegen twee valse verhalen’, namelijk die over ‘het eígen volk’ en die over ‘de wáre godsdienst’. Verhalen ‘die met alle kracht onze wereld in worden geslingerd en die in Europa angst en verdeeldheid zaaien’. En niet alleen in Europa, maar zeker ook in de Verenigde Staten, waar dat soort angst en verdeeldheid leidden tot een barbaarse bestorming van het Capitool.

De kwetsbaarheid van moderne westerse democratieën is sinds lange tijd niet zo zichtbaar geweest. ‘Het lijkt alsof er alleen maar meer valse verhalen bij komen’, zegt zijn kleidnochter Willemijn. ‘Met simplistische framing proberen partijen zoveel mogelijk mensen te overtuigen die eigenlijk allemaal heel verschillende beweegredenen hebben. Het is steeds moeilijker te begrijpen wat mensen drijft om die partijen vol overgave te steunen.’

Uit dit artikel: Grondwetsdag, een feestdag.

Over Bas de Gaay Fortman

Bas de Gaay Fortman (83) is universiteitshoogleraar Political Economy aan de Universiteit Utrecht. Als Kamerlid voor de Politieke Partij Radicalen (PPR, een voorloper van GroenLinks) was hij tussen 1976 en 1983 betrokken bij het vaststellen van de laatste grondwet van Nederland. Die raakte volgens hem al snel in de vergetelheid. Tweede Kamerleden lijken nog steeds geen benul te hebben van de Grondwet, terwijl ze er wel een eed op hebben gezworen. In De grondwetwijzer legt hij  uit wat de waarden zijn waarop de samenleving is gebouwd en of Nederlandse politici zich in hun politiek wel aan de Grondwet houden. Het biedt een remedie bieden tegen demagogie en populisme.

 

 

 

Data en aankondigingen NIVOZ-onderwijsavonden

 

Delen:
Op de hoogte blijven?
Schrijf je in voor de nieuwsbrief