‘Alle jongeren willen leren,' zegt Nathalie Lecina in deze NIVOZ-podcast. 'Iedereen is continu bezig met leren, er bestaat geen uitval van leren. Er is alleen een onderwijssysteem waar jongeren niet gezien of gehoord kunnen worden.’ Met Studio Moio laat ze al tien jaar zien dat het anders kan.

Studio Moio in Leiden is een particulier initiatief van Nathalie Lecina, een juriste die in 2013 de wereld van het beleidsadvies achter zich liet, omdat ze teveel een papieren werkelijkheid was. Met haar medewerkers leidt Lecina jaarlijks honderden jongeren terug naar het plezier in leren. Dat gebeurt door hen vanuit het mbo-onderwijs een stageplek aan te bieden bij de studio, door ze in te laten stappen als changemaker * en/of ze ook (tijdelijk) in dienst te nemen. ‘Met elkaar en met onze projecten proberen we van de wereld een mooie plek te maken,’ zegt ze.

De letters Moio staan voor Maatschappelijk Ondernemen in het Onderwijs. En Lecina is ervan overtuigd dat leren begint bij de motivatie van de student zelf, bij dat wat hij of zij belangrijk vindt in de samenleving, waardoor werk van betekenis wordt en de leerlingen zelf ervaren dat ze ertoe doen. ‘Ik heb hier heel veel jongeren die best wat shit hebben meegemaakt. En dan is het zo belangrijk dat er juist in het onderwijs hoop is en dat er geloof is in jou. Ik vind dat een belangrijke rol voor het onderwijs. In essentie gaat het erom dat er mensen om je heen staan die in je geloven en zien dat jij van waarde bent. Maar dan moet je ook wel kunnen zien wie iemand is.’

Medewerkers van de Studio werken allemaal vanuit dezelfde overtuiging: Iedereen die binnenkomt is hier om een of andere reden. En dat gaan we samen uitzoeken, vertelt Lecina in deze podcast: ‘Ik zie geen verschil tussen intelligentie van mensen, ik zie wel verschillende fascinatie of verschillende voorkeur om iets te gaan doen. Ik zie jongeren die gelabeld zijn met adhd, maar die best wel drie uur lang kunnen gamen, zonder een aandachtspanne stoornis. Dus wat is de situatie en de context waarin we mensen een bepaalde framing geven? Ik denk dat de context zo bepalend is. Als je mensen vertrouwen kunt geven in wat ze kunnen, kunnen ze gewoon heel veel meer.’

Bij Studio Moio wordt iedereen dagelijks verrast door de ideeën en plannen die niet allen bedacht worden, maar ook nog uitgevoerd. Lecina: ‘Gaandeweg kwam ik erachter dat hoe minder de mensen passen in het onderwijs, hoe innovatiever en creatiever de oplossingen die ze bedenken. De plannen die hier bedacht worden, zijn gewoon mega-intelligente, goed onderbouwde voorstellen. En echt, ik daag iedereen uit die zegt dat onderscheid maken in niveaus waardevol is - om op basis van wat hier gebeurt te bedenken of het nu mbo, hbo of een wo-er is.‘

Sinds de oprichting heeft Moio bijna tweeduizend jongeren intensief begeleid. Negen op de tien haalt alsnog een diploma dankzij het zelfvertrouwen dat ze in Leiden terugwinnen. Maar dat betekent niet dat de studenten soms niet moeten worden aangespoord. ‘We zijn hier een kleine samenleving. Er is lummeltijd en er is dat moment dat je een schop onder je kont nodig hebt. Er zijn verwachtingen. Je kan niet een diamant krijgen zonder dat er wordt geslepen. Maar elkaar aanspreken kan als je een relatie met elkaar hebt opgebouwd. Het heeft geen enkele zin om - en dat zie je heel vaak in onderwijs gebeuren – dat er al snel onaardig wordt gereageerd op afwezigheid. Of dat er negatieve studieadviezen worden gegeven. Wat je dan doet, is iemand afwijzen. Zo’n mens komt niet meer terug. Die raakt gedemotiveerd.’

Vertrouwen hebben in de unieke kracht en de bereidheid om aan de wereld deel te willen nemen. Om ertoe te willen doen. Lecina kent geen enkel mens die daar ongevoelig voor is. ‘Dat betekent dat wij een plicht hebben om al die krankzinnige ideeën van deze jonge mensen serieus te nemen en te laten zien dat het kan. Of het nou sollicitatietraining is van Fanta, of het nou een expositie is van Souf, of het nou zonnepanalen op een dak is: we doen alles. Omdat het belangrijkste is – en dat is wat onderwijs te bieden heeft – dat je leert door te leren dat alles kan. En als je dat leert, dan kun je een leven lang genieten van leren.’

Op een donderdagmiddag begin juni, zit ik - Rob van der Poel – met Nathalie en zes studenten aan tafel. Ik luister naar Soufiane, naar Rashad, Lisa, Sjoerd, naar Fanta en Daniël. Ze zijn deze mooi lentedag allemaal blijven zitten, benieuwd als ze zijn naar wat er besproken gaat worden, hoe een podcast wordt gemaakt en naar ieders stem. De eerste vragen zijn daarom voor hen. Waar zijn ze – ieder voor zich en samen - mee bezig? Wat betekent studio Moio en de plek in hun leven?

* Changemaker

Het Changemaker-traject maakte oorspronkelijk deel uit van MBO UniverCity, dat door studio Moio was ontwikkeld om meer positieve mogelijkheden te bieden voor jongeren die niet passen in het reguliere onderwijs. ’Schooluitval heeft zo'n negatieve connotatie,' vertelt Nathalie, en het is een onterecht negatief woord voor jongeren die ondernemend, creatief, rebels en eigenwijs zijn. Ht is prachtig om met die talenten aan de slag te gaan en dienstbaar aan de maatschappij te laten zijn.' 
ZonMW - eeen onderzoeks- en kennisinstituut voor gezondheid en zorg - bood vervolgens MDT-subsidies en mogelijkheden (MDT staat voor Maatschappelijke Diensttijd, red.) Nu bieden we het changemaker-traject aan voor jongeren die geen regulier onderwijs volgen, maar ook als pluspakket' voor jongeren in het onderwijs. En in die behoefte kunnen we voorzien, dus bovenop de stagetijd. Je leert hoe je onderzoek doet naar wat je belangrijk vindt, hoe je bepaalt of het ook voor meer dan jezelf relevant is, hoe je een plan maakt, partners verbindt, dingen voor elkaar kan krijgen.'