In de serie NIVOZ-podcasts met schoolbestuurders en -leiders spreekt Helma van der Hoorn over haar pedagogische opdracht, haar visie en leiderschap en over de grote transitie waarin we met elkaar zitten. ‘Een verandering is alleen mogelijk als iedereen mee beweegt.’

Het huidige onderwijssysteem werkt eigenlijk niet meer, zo constateerde Helma van der Hoorn eigenlijk al voordat ze in 2012 als bestuursvoorzitter bij SaKS (14 basisscholen in Alkmaar en Bergen) aan de slag ging. ‘Het was een gevoel dat ik kreeg bij het traditionele beeld van onderwijs. Het is een soort ophokken,’ zo vertelt ze in dit interview met Jan Jaap Hubeek. ‘We stoppen 25 kinderen in een ruimte. Doen er dan een juf bij en daar moeten ze dan de hele dag blijven. Dat kan toch niet goed zijn?’

Zelf was ze – na een studie pedagogiek en bestuurskunde, via een baan bij de Hoogovens – in het speciaal onderwijs terechtgekomen, bij kinderen waar volgens haar ook eigenlijk weinig mee aan de hand was. ‘Die horen hier niet, wist ik. Maar wat doen we dan nu met z’n allen? Hoe kunnen wij kinderen zó buitenspel zetten?’ Dat moet anders, wist Van der Hoorn bij haar aanstelling. ‘Dus zijn we op pad gegaan, gezamenlijk, op zoek naar antwoorden.’ En met succes, want binnen SaKS is het onderwijs door de jaren veranderd. ‘Al gebeurt dat op de scholen allemaal in een eigen tempo,‘ zo benadrukt Van der Hoorn. ‘Het is echt niet zo dat we overal even ver zijn. En dat geeft ook niet. Het wordt pas vervelend als we moeten veranderen, door de druk van gebeurtenissen als een lerarentekort. Anders dan dat je het vanuit eigen overtuiging anders gaat doen.’

In haar aanpak richtte ze de focus aanvankelijk op haar directeuren. Op het sterker maken van dit bestuurlijke collectief, zodat vanuit leiderschap de goede dingen gedaan werden. In haar sturingsfilosofie vormde de motivatietheorie van Deci en Ryan het belangrijkste uitgangspunt. ‘Zorg dat mensen in een omgeving verkeren waarin ze autonomie ervaren, dat er positieve relaties zijn en dat ze zich competent voelen, dat ze op hun talenten worden aangesproken, en dan kunnen er mooie dingen ontstaan.’

Inmiddels is Van der Hoorn ook met een groot deel van de leraren, ouders en leerlingen in beweging gekomen. En is ze – zo leert de actualiteit, van een recent optreden op BNR Radio – ambassadeur geworden van een grotere onderwijstransitie, waarin er weer tijd en speelruimte in de meer gehaaste en geregelde samenleving. Van der Hoorn nam het initiarief tot Leve het onderwijs, een collectief van bestuurders en schoolleiders dat zich als ‘verschilmakers’ inspireert en ondersteunt.

En ook politieke kracht ontwikkelt. Er is een manifest dat door meer dan 75 collega’s is ondertekend en Van der Hoorn is hoopvol. Ze ziet dat er overal beweging aan het komen is, ook in de kern van de systeemwereld. ‘Over het Onderwijspact – het discussiestuk over de Toekomst van ons onderwijs - dat er onlangs is gekomen, kun je misschien zeggen dat het nog niet ver genoeg gaat. Maar ik ben vooral blij dat we collectief zien dat het ‘anders’ moet. Dat is een hele stap.’