Hoe trek je op met jongeren in een stad als Rotterdam, in een grootstedelijke context? En wat vraagt dat van onderwijs en van jeugdwerkers? Theaterpedagoog Luc Opdebeeck en buurtwerker Etienne Tjon-A-Kon vertellen over hun praktijk, maar natuurlijk pas als de jongeren zelf ook aan tafel zijn geschoven.

Op een maandagavond zitten we in het Rotterdamse Dokhuis, de plek waar Etienne en Luc elkaar al eens eerder hebben ontmoet, op uitnodiging van NIVOZ-redacteur Rob van der Poel. Ze trekken allebei met jongeren op en herkennen elkaar in hun visie en passie. ‘Waar zit de gemeenschappelijkheid eigenlijk niet,’ zo stelt Luc aan het begin van deze podcast vast. ‘We willen allebei dat jongeren in de lead zijn en zien dat wij eigenlijk een stapje terug hebben te doen als gevestigde orde. In plaats van dat jongerenwerk, zeg maar, bestaat uit: ‘Oké, we moeten iets doen aan de meiden in de wijk, we gaan nu allemaal meidenactiviteiten ontplooien of zoiets’ laten we jongeren zelf invulling geven aan datgene wat zij belangrijk vinden.'

Luc Opdebeeck opereert vanuit de stichting Formaat, dat zich al meer dan 25 jaar bezighoudt met participatief theater. Een middel om om bepaald onderwerpen bespreekbaar te maken, dan wel om stem te geven aan minderheden, aan onderdrukten, aan groepen (jonge) mensen die vaak minder serieus genomen lijken te worden genomen. Zoals Fayyaad, nu zeventien jaar en verbonden aan de jongerentak en -activiteiten van 2DO, zegt: ‘ Ik kwam daar drie jaar geleden binnen, was de jongste, maar voelde me gelijk veilig. Want ja, iedereen is open en gewoon heel aardig. Weet je, als je op school gaat, dan zie je allerlei pestgedrag. Dat heb je hier gewoon niet. We vormen een familie, doen samen activiteiten en dat brengt rust. We gebruiken participatief drama om onderwerpen naar boven te halen. Dan hebben we het over seksuele intimidatie, armoede, studieschulden, enzovoort. Ze hebben we een stuk gemaakt over eenzaamheid onder jongeren. Veel jongeren kennen dit.’

2DO stelt jongeren in staat om acties met peers te gaan ondernemen, in hun eigen ruimte, om eigen onderdrukkingsthema’s bespreekbaar te maken. Het geeft hun het gereedschap om te handelen tegen zichtbaar (en onzichtbaar) onrecht. Het helpt hen, hun politieke agenda om te zetten in daden en dialogen in de samenleving (en vooral onder jongeren zelf). Het project heeft de ambitie om door, met en van jongeren te worden. Het project wil daarmee een toegepast middel zijn voor het verder humaniseren van de samenleving, tegen de polarisering, de tweedelingen en onrecht in.

Etienne Tjon-A-Kon leeft de laatste jaren met en tussen de jongeren van Charlois en omliggende wijken, zoals hij het zelf zegt. Hij werd in het najaar 2023 tot Vrijwilliger van het jaar uitgeroepen door de wijkraad. Niet alleen omdat hij elke zaterdagavond in het Huis van de Wijk is te vinden en steeds meer jongeren op Zuid aan zich weet te binden. Maar ook en vooral omdat hij 24/7 klaar staat, bijna iedereen zijn 06-nummer kan krijgen en hem dus weet te vinden. Zoals Solara of Jennifer: ‘Je voelt aan alles dat wat Etienne doet met zijn hart doet en dat het nooit om het geld gaat. Je kan eerlijk met hem zijn, je kan advies aan hem vragen. Het is allemaal heel erg, puur, vind ik. En iedereen is welkom. Je mag naar binnen komen, je mag komen kijken. Alleen natuurlijk wel met respect, want dat leert Etienne je ook. Je hebt respect voor een ander, wie dan ook. En dat is ook goed.'

Zelf is Etienne -  ook een veelgevraagd dansdocent op Rotterdamse basisscholen - de bescheidenheid zelve. Hij prijst zichzelf dagelijks gelukkig en beseft dat zijn levenspad er ook een is die voortkomt uit eigen gemis. 'Mijn ouders natuurlijk waren heel erg streng, nee eigenlijk superstreng. Soms heb je als kind het gevoel dat je in gevangenschap leeft en de vraag is: hoe breek je weg uit die mentale gevangenis of uit datgene waar je op dat moment in zit? Dus heb ook ik tegen mijn moeders wetten moeten ingaan om mijn eigen vrijheid op te zoeken. Dus ja, ik heb eigenlijk voor mezelf gekozen: waar mijn hart ligt, daar is mijn schat. Dat zeg ik ook vaak tegen mijn jongeren: je kan hard voor een baas werken en goed geld verdienen. Maar als je hard aan jezelf werkt, maak je een fortuin.'

Hoe bereik je jongeren? In deze NIVOZ-podcast halen we verhalen op waarmee duidelijk wordt hoe Etienne en Luc werken. Ze zien dat hun eigen geschiedenis - en alle levenslessen erna - een grote rol spelen. Strenge moeders, uithuisplaatsingen, de woede en het gevoel van onrecht, ook Luc is er allesbehalve van verschoond gebleven. 'Ik ben als kind naar een internaat gestuurd en die periode heeft een beetje mijn jeugd verpest, zeg maar. Dat heeft mij ook gevormd. Daardoor ontstond er weerstand tegen mijn ouders. Want waarom is dit gebeurd? Waarom hebben jullie zo met mij gehandeld? Dus dat resulteerde in een jongen die zich tegen alles om zich heen verzette. Als je tegen mij zei: je moet dit doen of dat, dan werd ik helemaal giftig. Dan werd ik heel erg recalcitrant en kwam ik in verzet. En eigenlijk heb ik dat nog steeds. Ik ben in verzet tegen alle onrecht die ik zie in de samenleving.'