Wat zijn onze kinderen ons waard: het handboek Fastfood of de ster van Michelin?

14 augustus 2013

Ons onderwijssysteem onderwerpt scholen aan het fastfood-model van kwaliteitsgarantie, terwijl ze ook voor het Michelin-model zouden kunnen kiezen. Sandra van Kolfschoten blaast haar partijtje mee in het debat rondom de cito. In lijn met de geloofsbrieven die Dolf van den Berg donderdagavond 10 januari in Driebergen uitwisselde op de onderwijsavond van hetkind (verslag volgt later) stelt ze vast dat de essentie van onderwijs niet in standaardisatie en toetsen zit, maar in het cultiveren van echte diepte en dynamiek en ontplooiing van menselijke waarden. Wat zijn onze kinderen ons waard: het handboek Fastfood of de ster van Michelin?' Haar blog.

Op dit moment laait de discussie over Cito weer op. Het is eigenlijk een vraagstuk rondom de druk op opbrengstgericht werken.

Het toverwoord in onderwijsland is ‘opbrengstgericht werken’. Zwakke scholen, onderwijskwaliteit, te lage cito-scores, niet-gemotiveerde leerlingen: we lossen het allemaal op met opbrengstgericht werken. Dat betekent in de praktijk dat je ‘data gestuurd’ werkt. Uit Amerikaans onderzoek blijkt namelijk dat:

‘leerlingen op opbrengstgerichte scholen beter presteren dan leerlingen op andere scholen. Leerkrachten bereiken hogere leerresultaten wanneer zij gebruik maken van data.’

Dat tegelijkertijd met het ‘Using Data Project’ ook de film Race to nowhere verscheen, waarin het failliet van het Amerikaanse onderwijssysteem wordt aangetoond, lijken de voorstanders van dit datagestuurd werken gemakshalve maar even te vergeten. Onderwijsbeleid denkt de  vraagstukken van kwaliteit aan te moeten pakken met data. Spreadsheetterroristen, vinkvee en turfsmurven, noemt Mathieu Weggeman dit soort managers. Hij laat zien hoe dit soort cockpitmanagement vooral leidt tot enorm fopgedrag en snel willen scoren.

Snel scoren
De meest treurige ontwikkeling is nog wel dat ‘snel scoren’ ook in het onderwijs van alle kanten wordt aangemoedigd. Zwakke scholen hebben ‘nog maar een jaar om zich te verbeteren’ , anders worden er maatregelen getroffen. Middelbare scholen hogen hun toelatingseisen op, omdat er anders teveel kinderen naar de HAVO gaan die dat misschien niet aan kunnen. Als ze halverwege uitvallen, kost dat de school geld.. ‘Ja,’ zei een bestuurder laatst tegen mij, ‘we willen graag duurzaam zijn, maar we moeten nu gewoon op korte termijn de leerlingprestaties verbeteren.’ ‘Ja,’ zegt de wethouder, ‘ik ga ook voor resultaat op de lange termijn, maar het ministerie wil NU opbrengsten zien. Wat moeten we anders?’

De door het Ministerie gefinancierde adviesbureaus komen met de oplossing: opbrengstgericht werken. Zomaar een greep uit het cursusmateriaal voor deze manier van werken: ‘succesfactoren kwaliteitswinst’, ‘de data-piramide in vijf niveaus’, ‘data-analyse’, ‘doelbeschrijvingen’… Onderwijs als intensieve kindhouderij. Doet er ook niet toe; voor managers en beleidsmakers is het natuurlijk enorm handig als met een druk op de knop alle gegevens van alle leerlingen tevoorschijn getoverd worden. Als het Ministerie en de Inspectie ook met dit systeem gaan werken, wordt het overzicht helemaal compleet. Iedereen aan de cito, dan komt het goed.

McDonald’s
Ooit gaf Jaap Peters woorden aan mijn organisatieverdriet over kwaliteitsuitholling door het succes van McDonald’s te vergelijken met de kwaliteit van de Librije. Op dat moment kreeg het woord vakmanschap en meesterschap voor mij betekenis. Sir Ken Robinson beschrijft eenzelfde visie op het onderwijs:

‘In het restaurantwezen bestaan twee modellen van kwaliteitsgarantie. Het eerste is het fastfood-model. Dit model garandeert kwaliteit door standaardisatie. Fastfoodketens specificeren exact wat er op hun kaart staat in al hun ketens. Ze specificeren hamburgers en broodjes, frietjes en olie. Ze schrijven voor wat hun personeel moet dragen en doen. Alles is gestandaardiseerd. Het eten is vaak ongezond, maar de kwaliteit is gegarandeerd. Rest ons nog te melden dat in fastfoodrestaurants geen koks werken……

Het andere model is dat van de Michelin-gids. In dit model hanteren gidsen specifieke criteria van kwaliteit, maar ze vertellen niet wat een restaurant moet doen. Ze vertellen niet wat er op de kaart moet staan of wat het personeel moet doen en dragen. Dat wordt allemaal aan het restaurant overgelaten. Dan worden ze beoordeeld, niet volgens onpersoonlijke standaarden, maar naar het oordeel van experts die weten waar ze op moeten letten en die oog hebben voor wat een restaurant geweldig maakt. Het resultaat is dat Michelin restaurants voortreffelijk zijn. En ze zijn allemaal uniek en verschillend.’

Lees verder 

Sandra van Kolfschoten werkt al jarenlang aan toekomstgericht organiseren binnen het onderwijs en is directeur-eigenaar van Meestersadvies.