Waar komt het idee vandaan dat Nederlandse ouders slappe 'ja-knikkers' zijn?

7 december 2015

Annemiek Verbeeks vriendinnen en de populaire zelfhulpboeken verkondigen al langer de 'nee-is-nee' trend in het opvoeden. Zelf geloofde de freelance journalist ook dat het goed was om duidelijke grenzen te stellen. Totdat haar dochter de peuterleeftijd bereikte en de 'toverformule' zijn magie verloor. 'Je kunt óók de behoeften en emoties van je kind serieus nemen, zonder over je heen te laten walsen en ze bij de eerste piep hun zin te geven. Als je meebeweegt met je kind, is het juist makkelijker om je eigen grenzen aan te geven.'

Dit blog is afkomstig en met toestemming overgenomen van OudersOnderling, een blogplatform voor en door ouders.

Gisteren was ik uit eten met mijn twee oudste, liefste vriendinnen. De een heeft een zoontje van anderhalf, de ander is net voor de eerste keer zwanger. Uiteraard kwam het gesprek op opvoeden. En hoe belangrijk het is om nee te zeggen, en daar dan consequent aan vast te houden. ‘Ze moeten leren dat ze niet altijd hun zin krijgen’, zei de een, waarop de ander instemmend toevoegde dat je als ouder ‘gewoon’ autoriteit moet hebben.

Ik probeerde mijn mond te houden, maar dat lukte natuurlijk niet (combinatie van een hardnekkig karakter en beroepsdeformatie). Ik slikte mijn woorden samen met een prima gebakken visje in en spoelde het weg met een slok witte wijn. Want ik weet nog maar al te goed dat het niet zo lang geleden is dat ik zelf zo dacht.

Toverformule

Dat was vóór mijn nu zesjarige dochter de peuterleeftijd bereikte, vóórdat ik gék werd van mijn eigen nee-is-nee retoriek, voordat ik het meer dan beu was om als scheidsrechter tussen mijn kibbelende dochters op te treden, voordat ik me eens goed in al die opvoedwijsheden ging verdiepen en er eens een onderzoek of twee bij pakte.

Want waar komt dat idee toch vandaan dat Nederlandse ouders hersenloze jaknikkers zijn? Het is een beetje de Big Foot in opvoedland; iedereen heeft ervan gehoord, een wazig fotootje gezien met wat harige contouren, maar niemand heeft er ooit een in levende lijve ontmoet. En dan dat streng zijn als toverformule… als kinderen maar doen wat ouders zeggen, dan komt het de kinderen wel goed – is het hardnekkige idee. Uit talloze onderzoeken blijkt er geen snars van dat idee te kloppen: door uitleg en afleiding leren kinderen beter hun emoties en gedrag te beheersen dan door een autoritaire en afstraffende opvoedstijl.

Ideaal

“Dat strengheidsideaal zit diep in onze collectieve bovenkamer vastgepind. Zo pleit ontwikkelingspsycholoog Ellen Luteijn in haar recente boek ‘Zeg nee!’ voor het strikter begrenzen van kinderen. Daar worden ze socialer en doelgerichter van, meent ze. “Kinderen moeten ‘nee’ horen om te leren eigen grenzen te stellen. Voor alle leeftijden is dat steeds moeilijker. Iedereen wil en kan in deze maatschappij ‘ja’ tegen alles zeggen.” Ouders”, gaat Luijten verder, “willen allemaal het beste voor hun kinderen” (goh!) “Iedereen wil leuke, gelukkige, autonome kinderen. Maar dat is hard werken (goh 2.0!). Je moet als ouders oefenen en het doel vasthouden. Volgens Luteijn klagen we over het drukke, impulsieve gedrag van kinderen, de korte lontjes, de concentratieproblemen en het niet-zelfstandig kunnen functioneren, maar hebben we dat collectief aan onze weke ruggengraat te danken. Om het effect daarvan niet te bagatelliseren (stel je voor!), somt ze op wat voor deerniswekkender gevolgen die slappehapopvoeding heeft, van obesitas en alcoholmisbruik tot oplopende schulden, schooluitval, en publieke agressie. En dat hebben wij ouders allemaal allemaal aan onszelf te danken, want we begeleiden en begrenzen onze bloedjes te weinig.

Eigen grenzen

Gisteren aan het knusse restauranttafeltje in Amsterdam oud-West keken mijn vriendinnen me verbaasd aan toen ik het toch niet kon laten ze van wat voorzichtig geformuleerde repliek te dienen. Ik ben het dan wel met Luijten en consorten eens dat het leren omgaan met frustraties, boosheid en teleurstellingen onmisbaar zijn om op te groeien tot een leuk mens.

Lees verder.

Annemiek Verbeek (1977) is politicoloog en journalist en schrijft en blogt in die hoedanigheid voor o.a. Het Parool, De Groene Amsterdammer,  J/M voor ouders en Kroost over onderwijs en opvoeding.