Vooraf aan webinar met Eva-Anne Le Coultre: ‘Je kunt vmbo’ers niet alleen als doeners en gymnasiasten enkel als denkers zien’
7 september 2023
Luisteren naar elkaar, omgaan met verschillende meningen en argumenten kunnen geven: voor elke leerling zijn dit belangrijke vaardigheden om mee te nemen naar het volwassen leven. Toch wordt er nog te weinig aandacht besteed aan filosofie in het vmbo, vindt Eva-Anne Le Coultre, als vakdidacticus en onderzoeker werkzaam op de Rijksuniversiteit Groningen. Daarom startte zij het project Filosofie op het vmbo Groningen. ‘Als je kijkt naar de verschillen tussen tweedejaars gymnasiasten en tweedejaars vmbo’ers op dit gebied, dan zijn de kansen voor deze leerlingen echt niet gelijk.’
Eva-Anne Le Coultre is met Wouter Sanderse op dinsdagavond 31 oktober te gast in een speciaal webinar over het belang van Bildung en filosofie in het vmbo, met als titel ‘Maar dat hoeven ze toch niet te weten…?’. Verus, Sardes en NIVOZ oganiseren dit gezamenlijk vanuit de zorgen rondom de meritocratie. Lees hier meer info en over (gratis) deelname.
Eva-Anne Le Coultre kreeg, mede dankzij subsidie, de kans om het project Filosofie op het vmbo Groningen te starten. Zelf is ze van oorsprong als vakdidacticus bezig met het opleiden van eerstegraads docenten voor het havo/vwo, daarom wilde ze graag een uitstapje maken naar het vmbo. ‘Ik wist dat er op het vmbo nog veel winst te behalen is, gezien er nog niet veel rondom filosofie wordt gedaan. Je ziet zelfs dat bij Nederlands in het vmbo argumentatievaardigheid helemaal geen doel is. Terwijl juist elk kind en elk volwassene er baat bij heeft om na te denken over existentiële vraagstukken en dit ook uit te kunnen leggen/onderbouwen. Elk mens zit met filosofische vragen, dus we moeten niet doen alsof vmbo-leerlingen dat niet hebben,’ geeft Le Coultre aan.
Dat hier in de praktijk nog anders over wordt gedacht, weet ook Le Coultre. ‘Ik weet nog dat een vmbo-docent zei dat een leerling met existentiële vragen zat over leven en dood. Deze leerling werd meteen in een hokje gestopt en het woord psycholoog werd genoemd. Er is niets mis met nadenken over dit soort vraagstukken. Daar mag juist ook ruimte voor worden geboden. Als we het afwijzen of er niet op ingaan, denken kinderen ook: ik zit op het vmbo, dus ik ben dom. Het blijft dan een selffulfilling prophecy.’
Filosofie als hulpmiddel voor basisvaardigheden
Of je nu in de bouw gaat werken, de zorg ingaat of kapper wordt, overal komen vraagstukken rondom filosofie terug. ‘Dat je een “doener” bent, betekent niet dat je niet nadenkt. Overal zijn ethische dilemma’s om ons heen waarover we ons afvragen of we het juiste doen en wat zaken betekenen. Je kunt vmbo’ers niet alleen als doeners en gymnasiasten als denkers zien. Dan kom je weer in het hoog-laag denken terecht,’ vindt Le Coultre. Ze benadrukt dan ook dat de enorme focus op toetsen en cognitieve vakken ook niet bijdraagt aan de ruimte voor leerlingen om aan de slag te gaan met filosofie. Ook de vergrote focus op basisvaardigheden helpt daar volgens haar niet aan bij. ‘Tuurlijk moet je goed kunnen lezen, schrijven en rekenen. Maar doordat je met kinderen gaat filosoferen, gaat taalvaardigheid juist omhoog. Je gaat het namelijk hebben over onderwerpen waar ze zich in interesseren en je denkt samen na over de betekenis van. Dit doen we zowel mondeling als op papier. Dat is veel ‘spannender’ dan enkel leesonderwijs. Daarnaast werk je aan sociale vaardigheden en burgerschap. Je hebt veel vliegen in één klap.’
Pilot
In het project worden filosofiedocenten gekoppeld aan vmbo-docenten voor een reeks filosofielessen. Zo ook in een klas van 3TL. ‘Dat was eigenlijk wel een grappig voorbeeld, want dit was een klas die er in eerste instantie niet veel zin in had. De eerste les leek dan ook niet succesvol. Zowel de vmbo-docent als de filosofiedocent moesten daarom ook kritisch kijken naar hun samenwerking. Wat voor hen hielp, is bijvoorbeeld het gesprek aan te gaan over tegengestelde posities: leerlingen met elkaar het gesprek aan te laten gaan over of je vrij bent om te worden wie je bent. Er waren zat leerlingen die hier vanuit eigen visies of ervaringen voorbeelden bij konden verzinnen, want ook zij kunnen zich hier iets bij voorstellen. Een ander, ietwat gevoeliger, onderwerp is of iedereen kinderen mag krijgen. Daar kwamen allerlei verhalen naar boven van kinderen die zaken om zich heen zien, bijvoorbeeld rondom verslaving of ziekte. Dat raakt ze en daar mogen ze iets van vinden. Door ze die ruimte te bieden om hun verhaal te onderbouwen, leer je ze ook met open houding naar elkaar luisteren en anderen respecteren.’
Door de reeks lessen werden de leerlingen uit de dagelijkse routine van het onderwijs gehaald. Het is volgens Le Coultre geen ‘hard’ schoolvak, maar juist een moment om samen na te denken en uit de toets- en meetcultuur te stappen. Daarom wordt er nu ook voor een tweede ronde lessen in het project gegaan. Le Coultre heeft veel geleerd van de eerste pilot en kijkt er naar uit de volgende lessenserie nog beter te maken. ‘Filosofie maakt je wereld zoveel groter. Er zijn zoveel verschillende manieren om tegen onderwerpen aan te kijken en je wordt bewust van je eigen waarden. Over het algemeen krijgen havo/vwo-leerlingen dit thuis al meer mee en worden zij op school hieraan blootgesteld. Voor vmbo-leerlingen wordt het op school niet gestimuleerd en worden zij bij minimale aandacht hiervoor er niet beter in. Met het oog op een stem hebben in de samenleving, is dit niet bevorderlijk. Als je kijkt naar leerjaar twee op het vmbo en gymnasium, dan zijn de verschillen veel te groot. Je ziet dat het niet goed lukt om op dit gebied dezelfde kansen te bieden.’
Webinar
Om diezelfde kansen juist te stimuleren in het onderwijs, organiseert NIVOZ in samenwerking met Verus en Sardes het webinar ‘Maar dat hoeven ze toch niet te weten…?’ In dit webinar gaan Eva-Anne le Coultre en docent Educatie Wouter Sanderse het gesprek aan over het belang van Bildung en filosofie in het vmbo. Zij delen hun inzichten en ervaringen rondom dit thema en nemen je mee aan de hand van praktijkvoorbeelden- en suggesties. Ook is er gelegenheid om via de chat met elkaar in gesprek. Ben jij erbij op dinsdag 31 oktober, van 19.30 tot 21.00 uur?
Reacties