Vandaag zijn alle teamleden ziek of geblesseerd: ‘De dag dat ik zweeg’

29 augustus 2019

Hij speelt, hij grapt, hij imiteert, hij stimuleert, hij confronteert, hij schept, hij doceert. Alles draait om taal in de groep van bovenbouwleerkracht Kees Groos. En dan, in de week voor de landelijke onderwijsstaking, zwijgt hij een dag lang. Stem kwijt, zogenaamd. Net zoals de rest van het team een gefingeerde ziekte of blessure heeft. De dag wordt er niet minder talig door. Een column met stiekem best veel lesideeën.

Herman Finkers zei – naast zo veel andere grappige dingen – ooit: “Er komen steeds meer bedreigde diersoorten, het wordt een ware plaag!” Dit soort grapjes steel ik vaak voor in de klas. Er volgt dan een soort drietrapsreactie. De eerste golf kinderen lacht meteen. Deze hebben een adequate woordenschat en gevoel voor humor. De tweede golf lacht daarna omdat er even iets verduidelijkt had moeten worden, of omdat het kwartje wat bleef haken voor het viel. En de derde groep lacht over twee jaar op de middelbare school ergens... De vierde groep lacht nooit, maar die hoort dus ook niet bij een drietrapsreactie.

Taal is voor mij hét belangrijkste instrument om sfeer te maken, te inspireren, te animeren, aan te leren, te confronteren en het liefst een combinatie hiervan. Ik heb gemerkt dat bij veel kinderen de betrokkenheid ineens enorm toeneemt als ik gedurende een gymles de stem van Ernie nadoe. Ik hoef dan ineens niet hard te praten. Wanneer je een minuut of tien woorden gaat omdraaien, letten kinderen plotseling erg op de spellingwijze. Ook leuk om te doen. 

'Als je woorden gaat omdraaien, letten kinderen opeens erg op de spelling.'

Ik maak graag woordgrapjes, net zoals ik van gedichten hou. Kinderen vinden dat ook leuk en je merkt dat het aanstekelijk werkt. Tijdens het thema over bijen werd dat wel lastig omdat steeds als iemand het woord ‘bij’ gebruikte in een zin, er een ander kind wel “Padoem pats!” riep. Maar dat is eigenlijk slechts bijzaak (padoem pats!). Kinderen leren creatief om te gaan met taal. Ze gaan taal zien als iets leuks, moois, grappigs, waar je creatief mee kunt zijn. Dat is geen activiteit op zich, maar het doorspekt de hele dag.

Het gesprek vind ik ook zo waardevol tijdens wereldoriëntatie en begrijpend lezen. We behandelen met begrijpend lezen vaak teksten die passen bij het thema waarmee we werken. Het praten over zulke teksten en het dieper ingaan op de inhoud zorgt ervoor dat kinderen de tekst en de woorden echt gaan doorgronden. Ik behandel vaak één tekst per twee à drie weken in plaats van iedere week één. Dat werkt bijzonder (padoem pats!) goed: kinderen zijn gemotiveerd en in plaats van het afwerken van de zoveelste tekst wordt het een levend onderwerp. Zo zijn er zoveel meer geweldige taalmomenten, tijdens voorlezen, stelopdrachten, kringgesprekken…

Afgelopen maart deden we mee met onze school aan de actieweek die voorafging aan de nationale onderwijsstaking. We hadden bedacht om één dag met een nepblessure of ziekte op school te komen, met de mededeling dat er geen inval was. Ik had bedacht dat ik mijn stem kwijt was geraakt en niet meer kon praten. Dat heb ik de hele schooldag (inclusief gymles, instructie en pleinwacht) volgehouden. Kinderen reageerden fantastisch. Sommige gingen ook niks zeggen en beeldden uit wat ze wilden, waardoor we allebei erg moesten lachen. Anderen gingen hard praten alsof ik doof was en weer anderen gingen mij in het gesprek vertalen om te checken of ze het goed hadden begrepen. Die laatste was veruit de handigste.

Ondanks mijn liefde voor taal merkte ik hoeveel ik eigenlijk op een normale, blessurevrije dag praat. Dat dit dus wel wat minder kan, zo bleek. Maar ja, in muziek maken de rusten het ook extra mooi, bijvoorbeeld (padoem pats!).

Kees Groos is behalve stamgroepleider in de bovenbouw van de Canadas in Boxmeer, ook cabaretier en redacteur van jenaplanmagazine Mensenkinderen. Dit artikel is met toestemming van de NJPV overgenomen uit het themanummer ‘Taal’ (augustus 2019).