The courage to teach: 'Lesgeven, een dagelijkse oefening in kwetsbaarheid'

13 oktober 2014

Michel van Ast begon te lezen in ‘Leraar met hart en ziel’, de Nederlandse vertaling van ‘The courage to teach’ van Parker J. Palmer. Een boek over persoonlijke en professionele groei. De eerste twee alinea’s maken dat hij het boek niet meer kan wegleggen. Hoe kunnen we zorgen dat wij, in plaats van onszelf te zien als slachtoffers en onze kracht weg te geven, in onze kracht blijven staan?  Zijn blog verscheen eerder op The Crowd, waarvan Van Ast initiatiefnemer is.

Ik ben leraar met hart en ziel en beleef momenten van overweldigende vreugde tijdens het lesgeven. Als mijn leerlingen en ik nieuw terrein verkennen, als we ons een weg kunnen banen door de moeilijkheden, en als het inzicht plotseling doorbreekt, is er geen mooier beroep dan het leraarschap.

Maar op andere momenten is de klas zó mat, moeilijk of chaotisch – zonder dat ik bij machte ben om er ook maar iets aan te doen – dat mijn pretentie om leraar te zijn een slechte grap lijkt. Dan is het alsof de vijand overal loert: in de leerlingen, die van een andere planeet lijken te komen, in het vakgebied, waarvan ik dacht dat ik er iets van wist en in mijn obsessie dat ik meen op deze manier mijn brood te moeten verdienen. Hoe kon ik ooit denken dat ik de duistere kunst van het lesgeven beheerste! Het is gemakkelijker de toekomst te voorspellen aan de hand van theebladeren.

Palmer onderkent drie ‘moeilijkheden’ bij het lesgeven. Het complexe vakgebied, de complexe leerlingen, maar ook, wat hij noemt, “we geven les in wie we zijn.” En dat is precies waar ‘Leraar met hart en ziel’ over gaat. Je kunt goed lesgeven niet terug herleiden tot technieken, tot aangeleerde methodes. “Goed leraarschap vloeit voort uit de identiteit en de integriteit van de leraar,” is hoe Palmer het stelt.

Een inspirerende video die ik af ent toe gebruik in workshops is de TED lezing van Simon Sinek, gebaseerd op zijn boek ‘Start with why’. Ik vraag mijzelf als docent, lerarenopleider, maar ook als trainer vaak af: waarom? Waarom doe ik dit werk? Palmer gaat nog een niveau dieper. Hij stelt zichzelf de wie-vraag: ''Wie is de persoon die lesgeeft? Hoe beïnvloed mijn persoonlijkheid de manier waarop ik omga met mijn leerlingen, mijn vakgebied, mijn collega’s, mijn wereld?”

Ik heb ooit op een conferentie Ilse Gabriëls mogen interviewen, leraar van het jaar in 2011. Samen kwamen we tot een mooie conclusie: goed leraarschap is de bereidheid hebben om glorieus te falen. Het is een boodschap die ik in het boek van Palmer opnieuw tegenkom, daar waar hij Gandhi citeert. Gandhi noemde zijn leven “een serie experimenten met de waarheid.” Palmer noemt lesgeven “een dagelijkse oefening in kwetsbaarheid.” En daar kan ik als docent, als lerarenopleider, maar ook als trainer aan relateren. Lesgeven is een professie. Maar lesgeven speelt zich ook af op het persoonlijke vlak. En dat is precies wat het beroep van leraar zich onderscheidt van zo vele andere beroepen. Ik zoek in mijn lessen en trainingen naar verbinding. Verbinding tussen mijzelf, mijn vakgebied en mijn leerlingen / deelnemers. Tegelijkertijd maak ik daarmee mijn vakgebied maar zeker ook mijzelf ontzettend kwetsbaar. Kwetsbaar voor het oordeel van de ander. Kwetsbaar voor spot. Kwetsbaar voor afwijzing. En ga zo maar door.

Michel van Ast is werkzaam voor Youngworks en was docent aan de Hogeschool van Utrecht.  Hij is bovendien initiatiefnemer van The Crowd, een nieuwe manier voor onderwijsprofessionals om regie te nemen over hun eigen professionalisering.