Regeneratief leraarschap: een diep doorleefde uitnodiging om bij te dragen aan een wereld waarin alle leven kan floreren.

27 juni 2025

“It is profoundly different to experience a problem and try to solve it than it is to sense a potential and serve its unfolding.” – The Art of Regenerative Educatorship

We gebruiken onderwijs als vehikel voor kennisoverdracht, we bereiden via onderwijs voor op de arbeidsmarkt, maar we kunnen of moeten onderwijs wellicht ook gaan zien als bron voor heling, voor bewustwording en co-creatie. Dáár gaat The Art of Regenerative Educatorship over. Niet zozeer een boek over onderwijsinnovatie zoals we dat kennen, maar een diep doorleefde uitnodiging aan iedere leraar, docent, begeleider en onderwijsmaker om bij te dragen aan een wereld waarin alle leven kan floreren. Rob van der Poel las het en voelde de urgentie om er iets over te delen.

We leven in een tijd van existentiële vragen. Over klimaat en ongelijkheid. Over zingeving, verbondenheid en het opvoeden van kinderen in een wereld vol onzekerheid. Wat betekent dat voor onderwijs, qua inhoud en omgang, wat betekent dat voor jou als leraar?

Regeneratief leraarschap – zoals ik het vanuit de titel van het boek vertaal - is niet de oplossing van het duurzaamheidsvraagstuk zoals dat meestal wordt aangevlogen. Het is dus ook geen handige efficiënte aanpak of methodiek op weg naar verlossing. In plaats van het antwoord op problemen binnen bestaande kaders, gaat regeneratief werk over het aanboren van potentie. Over het leren zien, voelen en verbeelden van wat een klas, een school, een samenleving zou kúnnen zijn en vervolgens het lef om die richting op te bewegen.

De drie auteurs - Koen Wessels, Bas van den Berg en Mieke Lopes Cardozo - omschrijven het als “de kunst en praktijk om onderwijs en educatieve systemen tot leven te brengen.” Het is een continue oefening in het voeden van menselijke en ecologische potentie, vanuit liefde en verbondenheid met plaats, gemeenschap en systeem.

“Education systems today are often themselves part of a degenerative state. Indeed, we must admit that it often feels to us as if our schools, colleges, and universities are heating – burning up their students, educators, and managers – as the Earth is heating up.”

De auteurs openen met een confronterend beeld: terwijl de aarde opwarmt, branden de mensen binnen veel onderwijsinstellingen vaker af. Studenten, leerlingen en docenten raken uitgeput, afgestompt of vervreemd. De fixatie op prestaties, meetbare uitkomsten en efficiëntie leidt tot oppervlakkig leren, terwijl de wereld schreeuwt om diepgang, relaties en herstel.  De onderwijspraktijk reproduceert vaak nog steeds verhalen van scheiding, concurrentie en controle, terwijl we verhalen van verbinding, betekenis en regeneratie zo hard nodig hebben.

The Art of Regenerative Educatorship is dan ook geen neutrale analyse, maar een bewuste bijdrage aan een ander verhaal. Een hoopvol, moedig en radicaal menselijk verhaal over de rol van onderwijs in deze tijd. De kracht van dit boek zit mede in de persoonlijke, doorleefde stemmen van de drie auteurs, die elk een ander licht werpen op het pad van regeneratief leraarschap.

Koen Wessels – de poëtische bruggenbouwer - opent met een kwetsbare reflectie op zijn zoektocht als jonge docent en begeleider. Zijn stijl is gevoelig, verhalend en beeldend. Hij nodigt de lezer uit om via verhalen, innerlijke beelden (“imaging”) en belichaamde praktijken opnieuw te leren kijken naar leren en onderwijzen. Zijn bijdrage is vooral voelbaar in het eerste deel van het boek, waar verhalen centraal staan als toegang tot regeneratieve pedagogiek.

“I felt the need to re-root myself in education, to make space for the questions and sensations I had long been silencing.”

Bas van den Berg – de systeemdenker en vuurhoeder - brengt het systemische perspectief in. Hij nodigt uit tot het voeren van “fireplace conversations” en het werken met het Levels of Work-model: van opereren en onderhouden, via verbeteren naar regenereren. Zijn bijdragen maken helder dat regeneratief werk niet alleen een persoonlijke, maar ook een collectieve, systemische opdracht is. Hij belichaamt de moed om binnen instituten te experimenteren met andere vormen van leren, zoals groepsafstuderen.

“We are constantly moving through these levels, and one is not necessarily better than the other.”

Mieke Lopes Cardozo brengt een sterk sociaal-politiek bewustzijn mee. Ze legt de link tussen regeneratief onderwijs en mondiale rechtvaardigheid. Haar blik is inter-sectioneel: ze verbindt de ecologische crisis aan sociale ongelijkheid en koloniale structuren. Mieke draagt de vraag: hoe maken we onderwijs tot een plek waar ieder leven – menselijk en meer-dan-menselijk – werkelijk gezien, gehoord en ondersteund wordt?

“So many people suffer from the consequences of climate collapse... Yet education systems reproduce a story of separation, competition, and fragmentation.”

Samen vormen deze drie stemmen een krachtig, polyfoon weefsel van denken, voelen en doen. Het boek nodigt niet alleen uit tot reflectie, maar ook tot innerlijk werk, collectieve dialoog en radicale verbeelding.

Wat kun je ermee als leraar?

Of je nu werkt in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs of hoger (beroeps)onderwijs, dit boek is geen blauwdruk, maar een gids voor innerlijk en professioneel leiderschap. Drie pedagogische vertalingen die door dit boek worden aangezet.

--> Voor primair onderwijs: ruimte maken voor levensvragen en verbondenheid

Regeneratief leraarschap begint met aandacht voor het kind als heel mens: met een unieke geschiedenis, emoties, verwondering en verbondenheid met zijn omgeving. In de praktijk betekent dit: ritme en rust inbouwen, verhalen delen, naar buiten gaan, samen tuinen, dieren verzorgen, de seizoenen volgen. Maar ook: kinderen helpen voelen wat goed is, waar hun grenzen liggen en wat hun bijdrage kan zijn. Niet ‘meer doen’, maar ‘anders zijn’.

“Learning that emerges from and cares for the interconnected wellbeing and thriving of humans, non-humans, and ecosystems.”

--> Voor het voortgezet onderwijs: een ander verhaal leren vertellen

Jongeren verlangen diep naar zingeving, identiteit en gemeenschap. Regeneratief onderwijs nodigt uit tot verhalen die deze thema’s serieus nemen. Dat vraagt om het toelaten van complexiteit, het vertragen, het voeren van betekenisvolle gesprekken, het creëren van een leeromgeving waarin ook de docent kwetsbaar mag zijn. Vakoverstijgende projecten, systemisch denken, ecologische en sociale rechtvaardigheid, het zijn geen ‘extra's’, maar kerninhouden.

“Regenerative education is a co-evolutionary process among the people involved.”

--> Voor het hoger (beroeps)onderwijs: een nieuwe professie cultiveren

In het HBO en WO is de uitdaging om studenten niet alleen kennis en vaardigheden bij te brengen, maar ook een ethisch en ecologisch bewustzijn. Regeneratief onderwijs vraagt om een shift van ‘human resources’ naar ‘human potential’. Wat is mijn roeping? Wat vraagt de samenleving van mijn beroepsgroep? Wat vraagt de aarde? Dit vraagt van docenten dat zij hun onderwijs herijken rond vragen van betekenis, gemeenschap en toekomst. Het vraagt ook om hernieuwde collectieve praktijken van curriculumontwikkeling, toetsing en samenwerking.

“To be an enlightening resource… requires a continuous, possibly lifelong commitment to self-development and self-management.”

The Art of Regenerative Educatorship is geen boek dat je uitleest en daarna in de kast zet. Het is een uitnodiging tot een proces. Een proces van vertraging, verdieping, vallen en weer opstaan. Van ruimte maken voor het niet-weten, voor verwondering, voor de pijn van de wereld én het verlangen naar heling. Het is een boek dat gelezen wil worden met hart én hoofd, liefst in dialoog met collega’s, studenten, leerlingen en misschien wel met de bomen, het water en de lucht om je heen.

“It can transform an experience of lack of meaning… into an experience of vocation – a deep sense of what you’ve got to do in this world.”

Zoals de auteurs zelf zeggen: regeneratief leraarschap is geen eindbestemming, maar een levenslange beoefening. Een kunstvorm. Een uitnodiging om, juist in deze turbulente tijd, het onderwijs opnieuw te benaderen als plek van leven, liefde en potentie.

Meer weten?

• The Art of Regenerative Educatorship is verschenen bij Amsterdam University Press (2025) en Open access beschikbaar.
• Kijk ook op website School of Regenerative Educators voor het aanbod, voorbeelden, leergroepen en workshops. Zie ook deze brochure.
• Beluister de podcast The Regeneration Lab van Bas van den Berg voor verdiepende gesprekken met regeneratieve denkers en doeners.

Op 12 juni 2025 werd The School of Regenerative Educatorship officieel gelanceerd met de publicatie van The Art of Regenerative Educatorship, Een avond vol liefdevolle gesprekken over liefde, moed en aanwezigheid als ademruimte voor regeneratie binnen het onderwijs en de onderwijspraktijk.