'Oók economische behoefte om onderwijssysteem aan te passen'

8 februari 2013

In Londen gaf Sugata Mitra een masterclass over Self Organized Learning dat uit zijn Hole in the Wall experiment voortkwam. UniC-leraar Jelmer Evers was ter plekke, luisterde goed en beschouwt na. 'Het historisch perspectief van waaruit hij redeneerde was, voor mij problematisch.' Wat dat betreft had hij meer aan een lezing van lezing van Dirk van Damme (OESO), die hij als spreker bij Kennismarkt van OCW trof. 'Alles wijst erop dat er óók een grote economische behoefte is om ons onderwijssysteem aan te passen.'

Mitra is een charismatische man met een goed gevoel voor humor en zijn lezing in de ochtend gaf stof tot nadenken. Hij begon met de bekende insteek dat ons onderwijs op de schop moet, omdat de behoeftes van de maatschappij aan het veranderen zijn.  Daar ben ik het op zich mee eens. Maar dat moet je wel goed onderbouwen.

Het historisch perspectief van waaruit hij redeneerde was, voor mij problematisch. Hij koppelde de behoefte aan geschoolde krachten aan de opkomst van moderne imperia, met name het Verenigde Koninkrijk. Logisch, gezien zijn achtergrond. Door het uitbreidende Engelse imperium was er de behoefte aan een uitgebreid ambtenarenapparaat. Dit is toevallig meer mijn expertise als historicus. En er is nogal wat op aan te merken.

Staatsvorming bestaat al sinds de opkomst van de verstedelijkte samenleving. Het uitgebreide ambtenarenapparaat van klassiek China met bijbehorende scholing, de kloosters in de Middeleeuwen in Europa, de staatvorming aan het eind van de Middeleeuwen kwamen gelijk bij me op.

Hij doelde eerder op de opkomst van het moderne schoolsysteem zoals dat aan het eind van de 18e eeuw opkwam in Europa. Daarbij speelde een web van complexe oorzaken: de industriële revolutie, nationalisme, opkomst van de moderne staat (dus niet alleen keizerrijken!) Dit is complexe materie die te veel vereenvoudigd werd door Mitra.

Onderwijsvernieuwers praten over de geboorte van het moderne onderwijssysteem (in Pruisen) als een gevolg van de Industriële Revolutie. Terwijl natievorming (dat natuurlijk ook samenhing met de Industriële Revolutie) zeker een even grote rol speelde. Op zichzelf is dit  niet erg, maar het is wel een belangrijke bouwsteen in Mitra’s betoog.

Maar ik ben het  wel eens met het uitgangspunt dat ons schoolsysteem meer moet kunnen veranderen om te voldoen aan de veranderende internationale maatschappij. Zijn lezing heette niet voor niets ‘Future Learning’

Traditioneel gezien leggen scholen de nadruk op reken, lees en schrijfvaardigheden. Die worden aangeboden via een uniform systeem. Om Mitra te parafraseren: “Employers had identical needs. So the schools produced identical people. People are interchangable, and the need was for a factory of clerks (ambtenaren)”

Maar zeker na de Tweede Wereldoorlog verandert er iets fundamenteels: een technologisch gedreven verandering. Technologische en maatschappelijke veranderingen volgen zich in steeds sneller tempo op. “Change is continuous”

Als voorbeeld haalde hij de geschiedenis van de geluidsdrager aan. Van de radiogram naar de tape recorder duurde nog redelijk lang. Maar met de introductie van de walkman ging het steeds sneller. De MP3 speler heeft niet heel lang meegelopen en ondertussen gebruiken we smartphones en staat onze muziek steeds meer in de cloud. De iPad bestond een aantal jaren geleden nog niet en heeft nu al een grote invloeg op hoe we leven en werken. We moeten dus ingesteld zijn op continue verandering. (BBC Future, 2013; Kurzweil, 2005; Mitra, 2012)

Ook in ons werk. Hoe vaak ga je nog naar een bankfiliaal? Of naar een reisbureau? En toen ik aankwam in Londen bedacht ik me ook hoe vliegvelden ook steeds meer geautomatiseerd worden. Inchecken doe je bij een computer. Welk werk blijft er dan nog over? “Jobs dematirialize, will education dematirialize?”

Tot zover de noodzaak volgens Mitra. Ondanks dat ik het met hem eens ben, vond ik het nog wel anecdotisch. Wat dat betreft had ik meer aan een lezing bij de Kennismarkt van OCW van Dirk van Damme (OESO), een week eerder. Ik hield daar als co-referent een lezing vanuit de praktijk. Het thema was 'De brede opdracht van het onderwijs' Interessant daarbij was dat hij dit ook plaatste in economisch perspectief. Alles wijst erop dat er ook een grote economische behoefte is om ons onderwijssysteem aan te passen

Hij haalde onder andere onderzoek van Frank Levy en Richard Murnane aan. (Levy & Murnane, 2005) In toenemende mate worden banen die duidelijke formele procedures vervullen geautomatiseerd. Ook in de dienstenindustrie. Dit heeft grote gevolgen gehad voor de samenstelling van de arbeidsmarkt.

Lees meer

Jelmer Evers is geschiedenisleraar op UniC.

BBC Future. (2013). Tomorrow’s world: A guide to the next 150 years. Retrieved February 3, 2013, from http://www.bbc.com/future/story/20130102-tomorrows-world

Brzezinski, Z. (2012). Strategic vision : America and the crisis of global power. New York: Basic Books.

Diamond, J. (2005). Collapse : how societies choose to fail or succeed. New York: Viking.

Kaplan, R. (2010). Monsoon : the Indian Ocean and the future of American power (1st ed.). New York: Random House.

Kaplan, R. (2012). The revenge of geography what the map tells us about coming conflicts and the battle against fate. [Old Saybrook, CT] :: Tantor Media, Inc.,.

Kurzweil, R. (2005). The singularity is near : when humans transcend biology. New York: Viking.

Levy, F., & Murnane, R. J. (2005). How Computerized Work and Globalization Shape Human Skill Demands. Cambridge. (link)

Mitra, S. (2012). Beyond the Hole in the Wall: Discover the Power of Self-Organized Learning (Kindle Single) (TED Books). TED Books.