Juf Elise zit al ver over haar grens

10 juni 2020

Het is half drie als schoolpedagoog Astrid Bakker richting een evaluatiegesprek rijdt. Intussen belt ze de school waar ze vanmorgen vroeg was voor een ‘spoedje’. Terwijl de telefoon overgaat, voelt ze hoe spannend ze dit telefoontje vindt. Ze hoop zo dat het is gelukt! Dat is echt belangrijk, gaat er door haar hoofd. En ze denkt terug aan wat er vooraf ging aan dit telefoontje, met leerling Jarno en een juf die aan haar grens zat.

Jarno heeft inmiddels al twee leerkrachten ‘naar huis gestuurd’. Dat is het verhaal. En nu staat er voor de laatste paar weken een invalkracht, juf Elise, die nog niet zo lang geleden afgestudeerd is.

Ik begeleid Jarno al een paar weken en ik mocht voorzichtig iets dichterbij komen. De eerste keer werd mij direct duidelijk dat hij niet zomaar iedereen toelaat of vertrouwt. Hij heeft eigenlijk geen vertrouwen meer in de leerkrachten, en weinig tot geen zelfvertrouwen. Hij doet zich stoer voor en heeft zijn kleine ‘ik’ opgeblazen met allerlei provocerend gedrag, in de hoop nog iets voor te stellen. Want als hij dat gedrag vertoont, dan vinden de andere jongens hem stoer. Dan betekent hij dus nog iets, dan levert het hem iets op.

Tijdens de sessie van gisteren hebben we hierover gesproken en kwam er uit, na een paar laagjes dieper kijken, dat dat helemaal niet is wat hij wil. Hij wil het ook gewoon fijn hebben in de klas en zijn best doen. Natuurlijk, dacht ik, dat wil toch ieder kind?

Na die sessie hoor ik van de directie dat juf Elise al ver over haar grens zit.

Na die sessie hoor ik van de directie dat juf Elise al ver over haar grens zit. Het brutale en aanvallende gedrag van Jarno eist zijn tol en eigenlijk trekt ze het niet meer. Ze heeft aangegeven Jarno eigenlijk niet meer in de klas erbij te kunnen hebben. Ik hoor dat er de volgende dag een gesprek gaat plaatsvinden tussen juf Elise en Jarno, waarin nog eens heel duidelijk de consequenties voor Jarno worden neergezet. Op dat moment realiseerde ik me hoe belangrijk het voor beiden is dat juf Elise die laatste paar weken blijft. Voor de klas blijft, voor zichzelf blijft en ook voor Jarno blijft. Zo’n gesprek kan ook echt mis gaan. Jarno kan volledig in de contramine schieten en juist de confrontatie aan gaan. In overleg met de directie spreken we af dat ik de volgende dag vroeg op school kom en samen met juf Elise en Jarno dat gesprek inga.

Toch enigszins gespannen reed ik vanmorgen richting school. Dit is een kans, bedacht ik mij. Een kans voor juf Elise om in haar zelfvertrouwen een slag te slaan. Een kans voor Jarno om te ervaren dat deze juf hem niet opgeeft.

Voor het gesprek spreek ik nog even snel juf Elise, voordat de bel gaat.

Ik probeer kort het beeld te schetsen van Jarno. Een jongen die eigenlijk geen zelfvertrouwen meer heeft en het moet hebben van het vertrouwen dat de leerkrachten in hem hebben. Als hij ziet dat zij vertrouwen in hem hebben en houden, dan kan dat hem helpen om te bouwen aan zijn eigen zelfvertrouwen.

Wij, als volwassenen om een kind heen, kunnen honderd keer zeggen dat we trots op hem zijn, maar zolang hij dat zelf niet ervaart, zal het niet of nauwelijks bij hem binnen komen. Het werkt pas echt als het kind zelf trots ervaart, als hij het idee heeft iets goed gedaan te hebben. En die, soms maar kleine, stukjes trots zijn heel belangrijk.

Vaak maak ik die samen met een kind zichtbaar op een vel met getekende Legoblokjes. In elk blokje mogen ze iets schrijven wat gelukt is, waar ze trots op zijn. Om zo met al die kleine stukjes trots te bouwen aan het zelfvertrouwen.

Jarno ziet nu nog geen stukjes trots. Daarom is het zo belangrijk voor hem dat de juf het vertrouwen in hem blijft houden. En voor hem de successen zichtbaar te maken, zodat hij zicht krijgt op de dingen die hem gelukt zijn en op zoek kan gaan naar de dingen waar hij trots op is.

Vanmorgen zaten we dus met z’n drieën aan het vierkante tafeltje in een kamertje van de school. In dat gesprek zag ik hoe juf Elise probeerde rustig maar duidelijk te vertellen wat wel en niet de bedoeling is in de klas. Jarno zat op zijn handen voor zich uit te staren en zijn benen wiebelden onder de tafel. Hij knikte af en toe, maar leek nog niet in het gesprek te zitten, maar als toehoorder aanwezig te zijn.

Voorzichtig gaf ik hem ruimte in het gesprek door de praatplaatjes van de dag ervoor erbij te pakken. Samen lieten we zien wat hij de dag daarvoor aan mij had laten zien. Het plaatje van een zwarte lucht met een tornado, wat staat voor hoe hij het jaar ervaren heeft. Met een voorzichtige stem vertelde hij over het plaatje met de blauwe lucht en de prachtige zon, wat staat voor wat hij graag zou willen.

Hij liet juf Elise voorzichtig binnen en ik zag hoe ze naar hem keek. Ze zag hem. Ze was stil en luisterde. In haar toon hoorde ik de waardering die zij uitsprak.

Hij liet juf Elise voorzichtig binnen en ik zag hoe ze naar hem keek. Ze zag hem. Ze was stil en luisterde. In haar toon hoorde ik de waardering die zij uitsprak.  Ik besprak met Jarno dat ik uit het verhaal van juf Elise begreep, dat zij het soms best lastig vindt en dan niet zo goed weet wat te doen. Dat zij, net als ik, ook in ‘zijn team’ zit en er voor hem wil zijn om die blauwe luchten te realiseren. Maar dat het wel erg lastig is als hij kwetsende opmerkingen blijft maken naar haar.

Jarno’s houding veranderde, hij maakte oogcontact met zijn juf en zei dat hij dat wel begreep. Samen lieten we de juf zien wat we de vorige dag hadden opgeschreven, over wat hij nodig heeft.

Duidelijke regels. ‘Ja’, zei hij, ‘want anders ga ik klieren.’

En we namen de afspraken door. Met een mooie glimlach en een high five verliet hij daarna het kamertje. Juf Elise bleef nog even zitten en het raakte mij dat zij vertelde dat ze hem nu op zo’n andere manier heeft gezien. Met zijn kleine ‘ikje’, timide en bereid ervoor te werken.

‘Tja’, zei ze, ‘eigenlijk is daar steeds geen tijd voor geweest om zo’n gesprek te voeren.’

Samen bespraken we het belang van dit ‘mooie dunne lijntje’ dat nu tussen hen is ontstaan. ‘Vertrouwen in jezelf is nu erg belangrijk’, heb ik haar op het hart gedrukt. ‘Geloof erin dat jij hem die grenzen kan bieden die hij vraagt, zet dat kader voor hem uit. En wees daarin consequent, want dat is wat hij vraagt; 'Doe wat je zegt en zeg wat je doet.' Dan kan er vertrouwen groeien. Bekijk de dag vandaag per stukje en elk stukje wat lukt tussen jullie is een succes. Probeer vandaag dat lijntje vast te houden, af en toe even een blik, een knipoog, een complimentje.’

Juf Elise ging vol goede moed aan de slag. Vandaag heb ik, zo moet ik bekennen, echt wel een paar keer aan juf Elise en Jarno gedacht.

Ik besluit te bellen en luister naar de telefoon die overgaat. Dan ineens wordt er opgenomen. Ik hoor de stem van de directeur. Als zij mijn naam hoort moet ze lachen. ‘Jij wilt zeker weten hoe het is gegaan?!’ ‘Ja, natuurlijk’, beken ik, ‘ik ben super nieuwsgierig.’ Ik houd mijn stuur even iets strakker vast. Gek, aan de ene kant geloof ik er echt in dat het hen gelukt is, maar ik merk dat ik bang ben voor de teleurstelling. Juf Elise zat al aan haar tax, is het haar gelukt te varen op haar zelfvertrouwen en om duidelijk de kaders neer te zetten? En als die kaders eenmaal staan, daar dan vertrouwen in hebben en niet op het moment dat hij iets te dicht bij de rand van het kader komt al direct ‘er bovenop zitten’. Vertrouwen in jezelf, dat je ze goed hebt uitgezet en dat je de grenzen kan bewaken. Vertrouwen in hem, dat hij de juiste keuze zal maken als hij bij een grens aankomt. Het is niet niks en zeker niet als je eigenlijk al aan je tax zit.

Ik knijp in mijn stuur en hoor de directeur enthousiast vertellen dat het eigenlijk best goed is gegaan.

‘Yes!’, hoor ik mezelf roepen. Ondertussen is de directeur naar juf Elise gelopen en hoor ik haar stem. Ze klinkt goed, ik ben gerustgesteld. Ze vertelt me hoe fijn het gesprek vanmorgen was en dat het haar ruimte heeft gegeven om Jarno meer te zien. Dat ze het per stukje van de dag heeft bekeken en de successen in zich op heeft genomen. Dat er momenten waren waarop ze even contact hadden samen, een blik, een woord.

‘Ik ben echt supertrots op je’, zeg ik door de telefoon, ‘en gun het jullie beiden zo dat het gaat werken. Voor jou in jouw zelfvertrouwen, want dit is echt een pittige uitdaging, en voor Jarno in de hoop dat zijn beeld van ‘ik ben niets waard en leraren gaan weg vanwege mij’  dit keer niet bevestigd wordt. Fijn dat jullie vandaag hebben kunnen bouwen aan het lijntje tussen jullie.

Hij zal je ongetwijfeld nog gaan uitproberen, juist op de momenten dat hij voelt dat jullie aan het bouwen zijn, want dan wil hij juist weten wat hij aan jou heeft, of je doet wat je zegt of je dus te vertrouwen bent.’

‘Probeer die kleine succesmomenten vast te houden en daarmee te bouwen, voor jezelf en voor hem.

‘Probeer die kleine succesmomenten vast te houden en daarmee te bouwen, voor jezelf en voor hem.  Houd dit korte lijntje met hem; even die knipoog, of die duim omhoog. Houd hem ‘dichtbij je’ in de trant van ‘kom maar, ik ben er voor je, het gaat lukken, je kan dit, ik help je’.

‘Heel erg bedankt’, hoor ik juf Elise zeggen en ik denk alleen maar: JIJ heel erg bedankt!

Uit ‘Laagje voor laagje, het kind écht zien door verder te kijken’
Auteur: Astrid Bakker (2019)
Te bestellen via www.laagjevoorlaagje.nl