Hoe kan je met kleuters zelfsturend werken?
8 oktober 2019
'Zelfsturing bij kleuters is mondjesmaat loslaten.' Juf Vera van VBS De Loopbrug in Jabbeke, België geeft het stuur van haar klas deels af aan haar kleuters. 'Net daar ligt het krachtigste moment van zelfsturend werken: als je niet kijkt, worden kinderen zélf leraar.’ Dit artikel is afkomstig van Klasse.be en werd geschreven door Stijn Govaerts.
Vera: ‘We starten de dag altijd binnen de eigen leeftijdsgroep. Het eerste uur hebben we elk onze eigen klas, kunnen we afspraken overlopen, kringgesprekken houden of instructie geven. Maar vanaf 10 uur werken we klasdoorbrekend: kleuters samen met kinderen van het eerste leerjaar.’
‘Centraal in het lokaal staat ons grote keuzebord. Met pictogrammen tonen we 10 tot 15 activiteiten waarop de kinderen kunnen inchecken. Sommige taken kunnen ze de hele week aanpakken, andere moet iedereen op het einde van de dag afgewerkt hebben. We spreken niet graag van moetjes. Wij kiezen voor klimmertjes en werken met registratiekaarten waarop we ’s avonds samen met de kinderen evalueren. Wie niet klaar is, kan dan aangeven waarom iets niet lukte.’
‘Op het keuzebord zien de kinderen ook met hoeveel ze een activiteit moeten uitvoeren en in welk lokaal ze plaatsvindt. De kleuters zoeken zelf al hun materiaal en bergen het daarna ook netjes op. Ik zet niks meer klaar. Via het bord houden we als leraren of ondersteuners het overzicht: wie is waar bezig, en met welke opdracht.’
‘In de loop van de dag maken we ‘miniklasjes’. Dan zitten we rond een tafel met enkele leerlingen voor korte, gerichte instructie of om nieuwe technieken te tonen. Ondertussen werken de andere kinderen verder aan hun eigen traject. De kleuters leren veel van de leerlingen uit het eerste leerjaar, en andersom. Hoe ze soms moeilijke dingen in klare taal uitleggen aan elkaar. Mooi om te zien.’
‘Nieuw dit schooljaar is dat we voor ieder kind ook een schuifje voorzien met een persoonlijk aanbod aan groei- en herhalingsactiviteiten. Daarin zit o.a. een groeitaak voor wie weet dat hij moet werken aan zijn schrijfpatronen. Sommige kinderen herhalen graag leerstof op een ander moment in de week. dat doen ze zelfstandig.’
Jullie werken zelfsturend sinds vorig schooljaar. Vroeg dat grote aanpassingen?
Vera: ‘Ja. 2 jaar geleden gaf de directeur ons zes weken om deze aanpak uit te proberen. Ze maakte ons vrij van alle mogelijke randtaken, zodat we uitgebreid konden experimenteren. Nu werken we zelfsturend van de tweede kleuterklas tot het zesde leerjaar.’
‘Voor een kleuterleraar is de overstap naar zelfsturend werken niet zo groot. Maar de leraren van de lagere school hadden wel wat tijd nodig. Zo had mijn collega van het eerste leerjaar moeite met het lawaai veroorzaakt door open klassen. Het is bijna nooit meer muisstil in de klas.’
‘Samenwerken en afstemmen met mijn collega, dat was mijn grootste aanpassing. Toen ik mijn klas voor mezelf had, kon ik kort op de bal spelen en ineens het roer omgooien: “We gaan buiten planten en zaaien, hup, botjes aan”. Nu lukt dat niet meer zonder af te stemmen met de collega.’
Welke argumenten overtuigden je om zelfsturend te werken?
Vera: ‘Onze directeur vond het nieuwe leerplan het ideale moment om klasdoorbrekend te werken. Dus stapten we in een proeftuinproject met begeleiding van een verandercoach.’
‘We gingen op werkbezoek bij andere scholen, om er tips en ervaringen op te pikken. Tegelijkertijd werkten we aan een open houding binnen ons team en schreven we onze nieuwe visie uit. Die werd niet van bovenaf opgelegd.”
'Cruciaal is dat we ruimte krijgen om te vallen en weer op te staan. Als we vastlopen, contacteren we de verandercoach, om te zien wat werkt of wat een alternatief kan zijn. We staan er niet alleen voor.’
Waar loop je dan nog op vast?
Vera: ‘Je kan niet meer toetsen zoals vroeger. Daarom willen we zo snel mogelijk een nieuw evaluatiesysteem. Je hebt ook geen eigen klas meer: je moet openstaan voor de input en gewoontes van collega’s. En je hebt vaak het gevoel ‘ik heb niks afgewerkt vandaag’. Ten onrechte, want de leerlingen deden dat wel.’
‘Maar de voordelen halen het ruim van de nadelen: je hebt meer tijd om mee te spelen of te werken met enkele kinderen, en ze van dichtbij te begeleiden. Je bent vaak met heel veel dingen tegelijk bezig. Het ene moment leer je kinderen in de beweeghoek een conflict oplossen, het andere differentieer je volgens taalniveau.’
‘Er gebeurt veel op een dag, je kan niet alles gezien hebben. Net daar ligt het krachtigste moment van zelfsturend werken: als je niet kijkt, worden kinderen zélf leraar.’
Zelfsturing kort gezegd:
- Het centrale keuzebord is voor de leerlingen de draaischijf
- Samenwerken en afstemmen met je collega is cruciaal.
- Meer tijd voor individueel contact met je leerling.
- Geef je team tijd en ruimte om zich aan te passen en fouten te maken.
- Nodig: nieuw evaluatiesysteem gericht op zelfsturend werken.
Reacties