Stichting Nivoz logo
Sterkt leraren, schoolleiders en betrokkenen bij de uitvoering van hun pedagogische opdracht

Nivoz platform hetkind

‘Goed onderwijs gaat volgens Biesta niet over ‘leren’, maar over ‘lesgeven en onderwijzen’

12 december 2015

‘Hoe zou Biesta aankijken tegen het IJburg College?’ Bas Huijbers is docent op het IJburg College in Amsterdam. Zijn school is een conceptschool, in 2006 gestart met een vernieuwende visie op onderwijs. De missie: alle leerlingen zo veel mogelijk laten leren, in een leergemeenschap, over zichzelf en de wereld om hen heen. Nu Gert Biesta met zijn kanttekeningen bij het rendementsdenken de laatste tijd zo’n graag geziene gast is in onderwijsland, vraagt Bas zich af in hoeverre zijn eigen IJburg College gezien zou worden door de bril van Biesta. Nou, zo ongeveer dus:
ijburgMomenteel is Gert Biesta een graag geziene gast in onderwijsland. Hij plaatst grote kanttekeningen bij de de heersende cultuur van het rendementsdenken en het ‘evidence based’ onderwijs. Biesta biedt deze denkwijze gedegen en inhoudelijk van repliek. Dat maakt hem populair, maar een populist is hij geenszins. Biesta zet zijn lezers graag op het verkeerde been, wellicht om ze aan het denken te zetten en geen pasklare antwoorden te geven op complexe onderwijsvraagstukken. In dit stuks poog ik niet zijn veelomvattende ideeëngoed te beschrijven, maar ik doe een gedachte-experiment: hoe zou Biesta aankijken tegen het IJburg College?

De school
Het IJburg College is een conceptschool, die in 2006 gestart is met een vernieuwende visie op onderwijs, met 75 leerlingen en tien docenten. Nu, bijna tien jaar later, is de school uitgegroeid tot bijna tweeduizend leerlingen en tweehonderd docenten, verdeeld over twee vestigingen, met een sterke missie en concept als blijvende leidraad.

De missie: alle leerlingen zo veel mogelijk laten leren, in een leergemeenschap, over zichzelf en de wereld om hen heen.

Het concept waarin deze missie tot uitdrukking komt, is uitgewerkt in een aantal principes, vertaald op gedragsniveau, die leidend zijn voor ons werk.

1. Altijd interactie van hoge kwaliteit.
2. Echte opdrachten in de werkelijkheid.
3. Heldere en ambitieuze doelen.
4. Rekening houden met verschillende leervoorkeuren en leren door ervaren.
5. Tonen van het leerproces, trots kunnen zijn en leren door reflectie.

Kritiek
Gert Biesta zou bij het lezen van deze missie waarschijnlijk meteen al struikelen over de centrale begrippen leren en leergemeenschap.

Goed onderwijs gaat volgens Biesta niet over ‘leren’, maar over ‘lesgeven en onderwijzen’. In zijn boek Het prachtige risico van onderwijs werkt hij deze stelling uit (Biesta, 2015, hoofdstuk 4). In het onderwijs gaat het er niet om dat kinderen leren, maar dat ze ‘iets’ leren, dat ze dit met een bepaald oogmerk leren en dat ze dat van iemand leren. Vandaar het begrip onderwijzen. Leren is het allerlaatste waar onderwijzers zich zorgen over zouden moeten maken, aldus Biesta. Leerlingen leren altijd; het is de vraag of de leerlingen het juiste leren.

Voor het begrip ‘leergemeenschap’ geldt ongeveer hetzelfde. Een dergelijke begrip verwijst naar een problematische opkomst van een taal van het leren die niet gebaseerd is op een onderwijspedagogisch gedachtegoed, maar alleen gaat over het proces van leren.

Het onderdeel van de missie waar Biesta denkelijk wel positief tegenover staat is: ‘over zichzelf en de wereld om hen heen’. Hij is immers van mening dat een leerling om te beginnen zijn eigen wensen en verlangens als referentiepunt zou moeten nemen. Goed onderwijs dient daarvoor wereldgericht te zijn. Wereld in de ruime zin van het woord: alles wat ten opzichte van de leerling ‘anders’ is.

Het IJburg College heeft een uitgesproken visie op goed onderwijs. Biesta citeert geregeld ‘If you stand for nothing, you'll fall for anything’. In deze valkuil stapt het IJburg College beslist niet.

De onderwijsprincipes 2 (‘echte opdrachten in de werkelijkheid’) en 4 (‘leren door ervaren’), gebaseerd op het Sociaal Constructivisme, zal Biesta kritisch benaderen. Leerlingen werken zoveel mogelijk zelfstandig en de docent fungeert naast expert als een faciliteerder en hulpbron. Dit is niet iets wat Gert Biest warm voor loopt, omdat het onduidelijk is wat de leerlingen zelfstandig leren en de docent niet iets onderwijst.

Op het IJburg College construeren leerlingen zelf inzichten, begrippen en kennis op grond van ervaring van echte opdrachten in de werkelijkheid. Het is een wezenlijk onderdeel van het concept. Zowel in de onderbouw als in de bovenbouw worden hiervoor meerdere uren per week gereserveerd.

Inspirerend
De beknopte beschrijving van het IJburg-concept doet geen recht aan het onderwijsproces op het IJburg College, net zoals het verhaal van Gert Biesta niet valt samen te vatten in een paar regels.

In Goed onderwijs en de cultuur van het meten (Biesta, 2012) verdeelt Biesta onderwijsprocessen in drie domeinen: kwalificatie, socialisatie en subjectivering. Als een startende school proberen we ambitieus de drie domeinen te bestrijken, maar gaandeweg komt de nadruk steeds sterker te liggen op kwalificatie. Dat betekent niet dat – concreet – het IJburg College geen waarde hecht aan de voorbereiding van de leerling op het leven als lid van de maatschappij (socialisatie) of het ontdekken van de leerling van zichzelf (subjectivering). Het betekent wel dat de inspectie en de samenleving de nadruk leggen op eindexamenresultaten en dat het IJburg College alleen met hard werken weerstand kan bieden aan die externe druk vanwege de financiering en de aanmelding van nieuwe leerlingen. Biesta’s theorie steunt de ambitie van het IJburg College om de missie waar te maken en als school je niet alleen te richten op het kwalificeren van leerlingen.

Samenwerken
Mooi onderwijs maken in een leergemeenschap kan alleen als er een sterke relatie is tussen de actoren. In hoofdstuk 3 van Het prachtige risico van onderwijs (Biesta, 2015) stipt hij het belang van de relatie tussen leerling en leraar aan. Die relatie speelt een hoofdrol op het IJburg College. De leergemeenschap waar in de missie sprake van is, wordt onder meer vormgegeven door elke lesdag te starten en met stamtijd/coachtijd: een groep van ongeveer vijftien leerlingen komen samen met hun mentor om alles wat er speelt door te nemen. De relatie leerling-leraar wordt gecompleteerd door de ouder(s). Mentoren gaan met enige regelmaat op huisbezoek en ouders worden een paar keer per jaar samen met hun kind uitgenodigd voor een gesprek op school.

Het intensieve contact tussen leerling en leraar (en ouder) zit in het DNA van het IJburg College. Over het belang van deze relatie zouden Biesta en de school gedachten kunnen uitwisselen, net als over de professionele leergemeenschap op het IJburg College. De school beoogt met deze leergemeenschap een veilige plek te bieden voor leerlingen en docenten om van en met elkaar te leren.

Literatuur
Biesta, G., 2012. Goed onderwijs en de cultuur van het meten. Den Haag: Boom/Lemma.
Biesta, G., 2015. Het prachtige risico van onderwijs. Culemborg: Phronese.
 
Met dank aan Jorine Lamsma die in ruil voor koffie met taart de taalvouten eruit heeft gevist en het stuk heeft herschreven en op basis van dit stukje heeft Gerritjan van Luin in de Nieuwe Meso 'Biesta op school' geschreven.



Bas Huijbers is leraar op het IJburg College in Amsterdam.

 

Reacties

0
Login of vul uw e-mailadres in.


Er zijn nog geen reacties
Delen:
Op de hoogte blijven?
Schrijf je in voor de nieuwsbrief