Fenomenologische benadering: veel vragen, minder pasklare antwoorden

26 december 2014

In dit onderzoekspaper schrijft Hilde Lauwers over de fenomenologische benadering binnen de pedagogische wetenschappen. Het begint met de vraag ‘Wat wordt er precies bedoeld wanneer men spreekt over fenomenologie, een fenomenologische benadering of onderzoek? Die vraag blijkt niet eenduidig te beantwoorden.



Wij willen in deze paper een poging ondernemen om via een literatuurstudie het fenomenologisch onderzoek in de pedagogische wetenschappen te situeren, te expliciteren en te illustreren.

Daarvoor vertrekken we van de fenomenologie als filosofische beweging. Hoewel dieper ingaan op de filosofische onderbouw van een onderzoeksbenadering dikwijls wordt gezien als het nodeloos ingewikkeld maken, is het toch belangrijk om de eigen visie voldoende wortels te geven, of zoals Marilyn Ray het uitdrukt: “To attempt a phenomenological study without having knowledge of its philosophical foundations (…) would invalidate or severely impede a study’s credibility”. (Ray 1994: 123).

Wanneer men een fenomenologisch onderzoek doet, is  het van belang ten minste te weten binnen welke benadering het eigen onderzoek (in meerdere of mindere mate) kan gesitueerd worden. Enkel zo kan het eigen onderzoek  geplaatst worden binnen het bestaande wetenschappelijke onderzoek en aldus een gefundeerde bijdrage vormen.

Dit wil volgens Max van Manen natuurlijk niet zeggen dat elke fenomenologische onderzoeker een filosofieprofessor moet zijn. De onderzoeker moet wel op de hoogte zijn, opdat hij de epistemologische en theoretische implicaties kan verwoorden. (Van Manen 1990: 8)

Niettegenstaande het overlopen van een filosofische beweging in enkele bladzijden absoluut geen recht doet aan de diepgang van die filosofie, zullen we hier niettemin de invloedrijkste vertegenwoordigers en de meest centrale begrippen naar voor brengen.

Daarna doorlopen we het fenomenologisch onderzoek in de pedagogische wetenschappen zoals die in het verleden vorm kreeg, waarbij we uitgebreider stilstaan bij de Utrechtse School. De Nederlandse pedagogen uit deze school hebben ook in Vlaanderen en ver daarbuiten een belangrijke invloed gehad. Recente onderzoeken die zich in meerdere of mindere mate baseren op de fenomenologie worden eveneens besproken.

Ten derde bekijken we de discussies rond de methodologie van het fenomenologisch
onderzoek.  Ten slotte worden de kansen en beperkingen van de fenomenologische benadering voor
de pedagogische wetenschappen belicht.

Volg de link voor het complete artikel. 

Een paper van Hilde Lauwers ([email protected]), Universiteit van Gent academiejaar 2007-2008. Paper in opdracht van: Prof. Dr. Gilberte Schuyten, Modellen van Empirisch Onderzoek.