De Utrechtse aanpak: risicovol spelen, hoe kan het wel?

18 juni 2025

Steeds meer ouders houden hun kinderen nauwlettend in de gaten via speciale ‘kindersmartwatches’, zo bleek vorige maand. Terwijl deskundigen juist benadrukken hoe belangrijk het is dat kinderen leren hun grenzen te verkennen door risicovol te spelen. Collectief Risicovol Spelen, ontstaan vanuit een samenwerking tussen De Blauwe Ton en VeiligheidNL, zoekt naar manieren waarop het wél kan. NIVOZ-redacteur Berke Hoogenveen was vrijdag 23 mei aanwezig op het Risicovol Spelen Congres in Utrecht en doet verslag.

De congresdag werd geopend door Zeina Bassa, consultant VeiligheidNL voor het thema Kinderveiligheid, en Martin van Rooijen, die vorig jaar promoveerde bij de UvH op het thema risicovol spelen. Zij overhandigden de whitepaper Risicovol Spelen aan wethouder Dennis de Vries, die onder andere Jeugd en Jeugdzorg in zijn portefeuille heeft.

In de whitepaper staat geschreven waarom risicovol spelen, ook wel avontuurlijk of moedig spelen genoemd, goed is voor de ontwikkeling van kinderen én hoe het juist helpt om ernstig letsel te voorkomen. ‘Ook ik ben pedagoog’, vertelt de wethouder wanneer hij het document in ontvangst neemt. ‘En ook ik zie hoe de maatschappij steeds meer waarde hecht aan veiligheid, hoe het individu voorop wordt geplaatst en ik ken ook de gevaren van de digitale wereld. We moeten onszelf daarom de vraag stellen: waartoe voeden wij op?’

Belangrijk voor de ontwikkeling
Internationaal onderzoek toont aan dat risicovol spelen enorm belangrijk is voor de ontwikkeling van kinderen. Zo ontwikkelen kinderen ‘risicocompetenties’: ze leren risico’s inschatten en ontwikkelen vaardigheden om afwegingen te maken wanneer een gevaarlijke situatie zich opnieuw voordoet. Daarnaast zijn de bewegingen die bij risicovol spelen worden toegepast van essentieel belang voor hun motorische vaardigheden en lichaamsbewustzijn. Ook draagt het nemen van risico’s bij aan het ontwikkelen van zelfvertrouwen en onafhankelijkheid. En zo zijn er nog vele andere voordelen.

De Utrechtse aanpak
Tijdens het congres waren er verschillende workshops en sessies te volgen, waarvan ‘De Utrechtse aanpak’ er één was. Janneke (Stichting DOCK), Alexander (vereniging Dwarsverband), Ward (speeltuin Kleine Dom) en Willemieke (speeltuin Bankaplein) vertelden in deze sessie hoe zij avontuurlijk spelen in de stad Utrecht op de kaart hebben gezet.

De gemeente besloot in 2022 om meer ruimte te creëren voor avontuurlijk spelen, mede door het werk van Martin van Rooijen. Er werd een beleidsplan opgesteld, waarin een traject beschikbaar werd gesteld aan Utrechtse speeltuinen en hun medewerkers. Dit traject bestond uit een training voor de werknemers en vrijwilligers en er vond coaching on the job plaats. Martin van Rooijen verzorgde als deskundige onder andere de trainingen.

In eerste instantie deden zes speeltuinen mee, maar uiteindelijk groeide het aantal naar tien. Wanneer een traject succesvol was doorlopen, kreeg de speeltuin een officiële sticker als keurmerk met ‘Avontuurlijke Speeltuin’.

Ze hebben zich vooral gefocust op wat wel kan om kinderen op een andere manier te kunnen laten spelen

DOCK en Dwarsverband hebben zich daarbij vooral gefocust op wat wel kan om kinderen op een andere manier te kunnen laten spelen, in plaats van zich tegen te laten houden door de beperkingen van het attractiebeleid. Zo werden er ‘loose parts’ geïntroduceerd in de speeltuinen. Dat zijn ‘losse onderdelen’ waarmee het spelen met losse materialen zonder doel wordt bemoedigd. Ook worden er minder regeltjes gehanteerd en worden er tijdelijke toevoegingen in de speeltuinen geplaatst.

DOCK en Dwarsverband hebben de gemeente actief meegenomen in het proces en bij de besluiten. ‘Het belangrijkste is om te werken vanuit vertrouwen in elkaar’, vertelt Janneke van Stichting DOCK. ‘Spelen kan niet zonder gevaar, maar er mogen geen onaanvaardbare risico’s zijn’, legt Janneke uit. ‘Een blauwe plek of een schaafwond moet kunnen, maar blijvend letsel is bijvoorbeeld echt een onaanvaardbaar risico.’

Een ander belangrijk aspect om het project in goede banen te houden was de communicatie naar buiten toe. Er werd daarom actief ingezet op communicatie in de wijk, naar ouders toe en vanuit de speeltuinen zelf. Vooral de communicatie naar ouders toe bleek van groot belang, omdat het om hun kind gaat. Ook hebben de speeltuinen continu hun ervaringen met elkaar gedeeld om zo van elkaar te kunnen leren.

Ik stel mezelf altijd de vraag hoe we kinderen meer zelf kunnen laten doen

Bankaplein in de Utrechtsche wijk Lombok is een relatief kleine speeltuin, maar wordt ontzettend druk bezocht. ‘Maar we merkten dat de oudere kinderen steeds meer wegbleven’, vertelt Willemieke, die betrokken is bij de speeltuin. Ze introduceerde daarom het spelen met rommel (‘loose parts’) en de Bouwweek, waarbij kinderen hutten kunnen maken met het beschikbare materiaal uit de speeltuin. ‘Ik stel mezelf altijd de vraag hoe we kinderen meer zelf kunnen laten doen’, aldus Willemieke.

Ward is betrokken bij speeltuin de Kleine Dom, een speeltuin in de binnenstad van Utrecht die nog in de kinderschoenen staat. ‘We willen met deze speeltuin een tegenbeweging bieden voor de toenemende prestatiedruk’, vertelt hij. Ook de Kleine Dom maakt gebruik van ‘loose parts’: ‘Twee keer per maand gaat het hok open met ‘loose parts’. De rest van de materialen is dan niet beschikbaar, want het is ons opgevallen dat de kinderen anders sneller uitgekeken raken op dit materiaal.’

Meer informatie

• Lees hier de whitepaper Risicovol Spelen.
• Lees hier meer over het proefschrift van Martin van Rooijen over risicovol spelen.
• Voor meer informatie kun je ook kijken op de websites van Collectief Risicovol Spelen, De Blauwe Ton en VeiligheidNL.