De school van je leven – boekbespreking

12 oktober 2022

In deze tijden van oorlog op ons continent, een pandemie, sociale media en fake nieuws is het belang van school misschien wel groter dan ooit tevoren. Want hoe kunnen we kinderen deze wereld bijbrengen en ze tegelijkertijd met elkaar en de wereld verbinden, zodat niemand buitengesloten wordt en niet alleen iedereen van de wereld is, maar de wereld ook van iedereen? Ludo Heylens nieuwe boek, De school van je leven, biedt daarin houvast, met mooie voorbeelden uit de onderwijspraktijk, maar ook met richtinggevende tips aan de hand van 12 lessen.

Heylen is voor de meeste mensen in het onderwijs geen onbekende. Hij stond vijftien jaar lang aan het hoofd van het Centrum voor Ervaringsgericht Werken (CEGO) van de KU Leuven en is een groot belangenbehartiger van meer welbevinden en betrokkenheid in de opvoeding. Dat laat hij ook zien in dit boek: hij legt een grote liefde aan de dag voor kinderen, voor leerkrachten, voor scholen en voor de wereld. Die vier ziet hij nooit los van elkaar, want een kind dat betrokken is bij zichzelf en anderen, is dat ook sneller bij zijn leraar, zijn omgeving en de wereld.

Die emotionele balans komt uitgebreid aan het woord in het laatste hoofdstuk van het boek, waarin hij ervoor pleit om het welbevinden van kinderen van bijzaak naar hoofdzaak te promoveren op school. De belangrijkste redenen die hij daarvoor aandraagt zijn bijvoorbeeld het feit dat het leidt tot grotere weerbaarheid en een positiever zelfbeeld en in het algemeen een gevoel van geluk (een onderwerp dat voor veel ouders misschien wel het allerbelangrijkst is als ze iets mogen wensen voor hun kind). Maar welbevinden is ook in het grotere geheel van belang: op het moment dat je een connectie voelt, ga je je anders gedragen. Wanneer je je verbindt met de ander of het ander (de wereld), kan die je geen pijn meer doen. Delinquent gedrag gaat vaak samen met het ontbreken of verbreken van een band.

In de drie hoofdstukken daarvoor maakt Heylen zijn visie wat behapbaarder en kleiner. Zo begint zijn boek met het belang van (het delen van) levensverhalen in de klas. Levensverhalen bieden een inkijkje in hoe mensen zijn, denken, handelen en zich voelen. En dat brengt verbinding met zich mee. Dat is bijvoorbeeld van groot belang voor kansarme kinderen, kinderen die opgroeien in armoede en/of geweld. Zij zijn niet op zoek naar sympathie, maar naar empathie, ze willen graag gezien en gehoord worden en vinden het fijn als je moeite doet ze te begrijpen. Maar ook bezig zijn met je eigen levensverhaal is helpend. Als je jezelf goed kent, kan je jezelf beter inzetten. Levensverhalen creëren een “sense of belonging”.

Bij de vergelijking met anderen verliezen heel wat kinderen hun geloof in eigen kunnen

Testen en meten
Het spreekt haast voor zich dat Heylen ook het onderwerp ‘testen en meten’ niet onbesproken laat in het licht van welbevinden. Onderwijs kan kinderen helpen het leven beter te begrijpen en hen voorbereiden om de juiste keuzes in het leven te kunnen maken. Het leerstofjaarklassensysteem, waar de leeftijd bepaalt wat je wanneer moet kunnen, werkt voor heel wat kinderen niet. Er zit een systeemfout in waar sommige kinderen hun leven lang last van kunnen hebben. Iedereen start groep 3 in het jaar dat hij zes wordt, maar niet iedereen is dan al klaar om het abstracte werk van lezen, schrijven en rekenen aan te kunnen. Toch wordt van iedereen hetzelfde gevraagd. Bij de vergelijking met anderen verliezen heel wat kinderen hun geloof in eigen kunnen.

Je kan de controle van een onderwijssysteem niet in handen geven van een testsysteem. Leraren bepalen de kwaliteit, in interactie met de kinderen. In een dynamiek van afstemmen en veranderen bepalen ze samen de weg. Als je daarbij openstaat voor wat zich aandient, kan een les soms anders lopen, en dus ook een andere uitkomst geven, dan van tevoren gepland. Het helpt dus om niet te blijven doen wat je altijd gedaan hebt. Stap ook eens uit je comfortzone om te blijven groeien.

Als je als mens de relevantie ziet van wat je aan het leren bent, wordt alle informatie betekenisvol

Motivatie
Naast welbevinden speelt ook motivatie een belangrijke rol in dit boek. Want hoe hoog je ook springt om je kind te leren fietsen: als het ziet hoe zijn klasgenootjes al fietsend naar school komen, zal zijn motivatie om te willen leren fietsen groot zijn en het succes daarmee ook. Als je als mens de relevantie ziet van wat je aan het leren bent, wordt alle informatie betekenisvol.

Heel wat leren gebeurt impliciet en ongepland. Het is leren zonder dat je de bedoeling hebt om te leren en vaak is het onmeetbaar, terwijl we in het onderwijs liefst het meetbare in kaart brengen. Maar door feedback, reflectie en verslagen kun je beter zien hoe het leren is verlopen en waar leerlingen zich van bewust zijn dan door toetsen. Spelen is een fundamenteel onderdeel van het leren van kinderen. Zonder spel, dus zonder ervaringsbasis, kan theorie erg abstract worden. Verbind dus de wereld van het leren met de wereld van het spel, kijk hoe je het leren zo kunt organiseren dat kinderen in hoge mate betrokken zijn.

“De school van je leven” is een echt “Heylen-boek” en daarmee een boek voor iedereen die graag kijkt naar de ontwikkeling van kinderen en hun welbevinden, of je nu leerkracht of ouders bent. De hartverwarmende anekdotes, zoals bijvoorbeeld ook het nawoord, waarin Heylen zich direct richt tot zijn pasgeboren kleinzoon, zijn een dikke bonus.

Heylen, L. (2022) – De school van je leven. Uitgeverij LannooCampus