Inclusief theater en onderwijs: Wat betekent dit voor de docent die ik wil zijn?
3 april 2019
Leraren hebben een pedagogische opdracht en kunnen met behulp van theater ervaren wat dat voor hen betekent. Monique van den Heuvel – hoofddocent Pedagogiek en Didactiek aan de Hogeschool Rotterdam - doet verslag van een creatieve samenwerking met het inclusieve Theater Babel, in een levensechte speelruimte. Na het volgen van twee workshops en het schrijven van een monoloog, ging het in de lessen verder: wat betekent dit voor de docent die ik wil zijn? Een voorbeeld wat kunst voor onderwijs en je docent-zijn kan betekenen.
Dit is een bijdrage n.a.v. een bezoek aan de Onderwijsavond Kunst als educatie, op 14 maart jl in Baarn. Hier lees je een verslag.
’Als leraar heb ik altijd iets willen betekenen voor mensen bij wie het niet per se meezit. Ik ben hoofddocent Pedagogiek en Didactiek bij de lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn (LGW) van de Hogeschool Rotterdam. Jarenlang heb ik lesgegeven aan anderstaligen en aan alleenstaande minderjarige asielzoekers. Plezier vind ik belangrijk, volgens mij doen we in het onderwijs te veel een beroep op cognitie en te weinig op empathie. Het is belangrijk om te spelen en ervaringen op te doen binnen de school 1
Daarom zijn wij, de lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn (LGW) gaan samenwerken met Theater Babel Rotterdam. Wat we belangrijk vinden, is dat studenten vanuit ‘verbeelding en empathie’ zich kunnen inleven in de ander.
In een viertal workshops kwamen er thema’s als eenzaamheid, acceptatie en anders zijn aan de orde. Naar aanleiding van deze thema’s zien, schrijven en spelen de studenten onder andere monologen en reflecteren zij hierop. Zij oefenen hun eigen beleving en ervaring te herkennen.
Belangrijk doel hierbij is de bewustwording van hoe de student nu al intuïtief handelt als docent. Wat doe ik, hoe doe ik dat en vooral: waarom doe ik wat ik doe? Kan dat ook anders en hoe?
LGW en Theater Babel denken hiermee een levensechte speelruimte voor studenten te maken. Leraren hebben een maatschappelijke en pedagogische opdracht en kunnen met behulp van theater ervaren wat dat voor hen betekent èn wat dat betekent in relatie tot de ander. Het gaat er wat mij betreft om dat je vanuit creativiteit een verbinding kunt maken met het echte leven. Jouw gevoel, de wereld van anderen. Het geeft je de mogelijkheid om wat je leert en voelt te onderzoeken en een plek te geven in jouw leven. Dat kan alleen als je hier als docent echt de ruimte voor geeft. In een wereld van verbeelding mag alles bestaan.
In de samenwerking met Theater Babel onderzochten de studenten thema’s als eenzaamheid en acceptatie en spelen en reflecteerden daarop. Alles mocht er zijn. Op die manier voelden ze hun eigen ervaring en betrokkenheid en die van anderen. Die verbeelding maakt dat je je kunt inleven in de ander, dat je empathie voelt en dat je de wereld kunt beschouwen vanuit andere perspectieven.’ 2
Studenten onderzochten thema’s als 'eenzaamheid' en 'acceptatie' en 'spelen' en reflecteerden daarop. Alles mocht er zijn. Op die manier voelden ze hun eigen ervaring en betrokkenheid en die van anderen.
Workshops Theater Babel
In de eerste twee workshops werden de persoonlijke en beroepsmatige betrokkenheid van studenten met maatschappelijke onderwerpen in grootstedelijke context geactiveerd. Hierdoor werden de studenten beter voorbereid op het werken met de leerlingen in hun klas. Ze leerden wat het effect is van hun denken en handelen op hun directe (beroepsmatige) omgeving.
De workshop deed een inspirerend appèl op de student als lerende mens in de stad, waarbij een beroep werd gedaan op het vermogen tot onderzoek, inventiviteit en reflectie. Gedurende de dag was de student zowel bedenker, maker als uitvoerder van een monoloog. Centraal stond in deze workshop de ontdekkingsreis naar wie je bent als docent. Wat vind je belangrijk als mens en docent en wat neem je daarin, bewust dan wel onbewust, mee in je relatie tot je leerlingen?
In de tweede workshop onderzochten studenten de kernwaarde van inclusiviteit op de werkvloer. Studenten en acteurs met en zonder beperking gingen samen aan de slag. De studenten maakten de voorstelling ‘Ont-heemd’ mee; een voorstelling over ontheemd zijn; ont-heemd van huis, ont-heemd van land, ont-heemd van geest. De locatie is ook een ont-heemde, lege ruimte. De acteurs kwamen samen en zochten troost binnen hun ontheemding, in muziek, dans en tekst. In de voorstelling speelden acteurs met een verstandelijke beperking een grote rol. Binnen de samenwerking vullen de twee groepen elkaar aan om zodoende tot een inclusief artistiek product te komen. Na de voorstelling gingen de studenten samen met de acteurs in gesprek over het thema ontheemd zijn. Waarin ben jezelf ontheemd, wanneer ben je ontheemd? Uiteindelijk maakten de studenten samen met de acteurs een korte film over ontheemd zijn. Binnen deze workshop stond de samenwerking en ontmoeting met tussen mensen met en zonder een beperking centraal.
Impact
De workshops vonden in februari 2017 plaats en ik was diep onder de indruk van de impact hiervan. Ten eerste levert het zien, schrijven en spelen van de monologen echt een grote bijdrage aan de binding, zowel van de studenten onderling, als de binding met de docent. Na afloop verwoordden de studenten dat met: “Ik voel me nu in de groep thuis”, “Ik voel me begrepen”, “Ik heb bewondering voor mijn medestudenten”, “Lef”, “Creativiteit” en “Verbinding”.
Daarnaast was heel goed de verbinding te maken met het onderwijsleven, met inclusiviteit, de interpersoonlijke en pedagogische competentie. Studenten oefenden hun eigen beleving en ervaring te herkennen en deze ook te (h)erkennen bij leerlingen/collega’s en ouders.
Vervolg in lessen op school
Na de eerste twee workshops in het theater gingen we in de les aan de slag met de verwerking en betekenis voor ons lesgeven/functioneren: welke vragen roepen mijn opgedane ervaringen in het theater op? Wat betekent dit voor de docent die ik wil zijn? 3
In gesprekken over pedagogische dilemma’s leerden de studenten elkaar en zichzelf beter kennen. Herkennen we elkaars dilemma’s? Wat zou jij doen in de gegeven situatie en hoe en waarom? Belangrijk hierbij is de bewustwording van hoe zij nu al intuïtief handelen als docent. 4 Wat doe ik, hoe doe ik dat en vooral: waarom doe ik wat ik doe. Wat zijn mogelijke handelingsalternatieven?
Inkijkje in de monologen
In deze PDF zijn de monologen die de studenten schreven naar aanleiding van de eerste workshop, anoniem geplaatst. Ik nodig je uit om deze met aandacht te lezen.
Monique van den Heuvel is hoofddocent Pedagogiek en Didactiek aan de lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn aan de Hogeschool van Rotterdam.
Eindnoten:
3 Palmer, P. J. (2005). Leraar met hart en ziel. Houten: Wolters Noordhoff.
4 Manen, M. v. (2014). Weten wat te doen wanneer je niet weet wat te doen. Driebergen: NIVOZ.
Theater Babel: inclusief theater
‘Een wereld die geen zin heeft om de ander te begrijpen, mist alles waar het om draait. Ik wil een wereld waarin mensen die anders zijn, niet worden weggestopt, maar zichtbaar zijn en meedoen. Ik maak zo’n wereld met theater.‘ – Paul Röttger
Ons gezelschap speelde in 2018 235 voorstellingen. 35 acteurs met en zonder beperking volgen 30 weken per jaar, 3 dagen per week trainingen. Daarna wordt gerepeteerd en spelen zij een van onze producties. Van educatieve voorstellingen voor het onderwijs ‘Seks in Rotterdam‘, onze jubileumvoorstelling ‘Piazza della vita‘ tot theaterateliers waarin de ontmoeting met ‘de ander’ centraal staat.
Onze Academie is de plek waar de methodiek om inclusief theater te maken wordt ontwikkeld. Dat doen we o.a. met de dagopleiding ‘de karavaan‘, cursussen, symposia, een posttraject inclusief theatermaker en een kennisplatform.
Reacties