Over onverschilligheid en de langzame kanteling: 'Wat zijn we opgeschoten? Ik ben verdrietig en verheugd'

14 februari 2014

Jack Provily was gisteravond bij de Onderwijsavond met Monique Volman. De avond bracht hem terug naar de tijd dat hij zelf voor de klas stond, naar mooie momenten, maar ook de redenen van zijn uiteindelijke vertrek. Zijn overpeinzing valt samen met de slotwoorden van Luc Stevens van de avond: 'Wordt de onverschilligheid die we op dit moment in onze samenleving bemerken, veroorzaakt doordat mensen zich niet betrokken voelen? En hebben wij er, door hen er van jongs af aan niet bij te betrekken, dat niet veroorzaakt?'

Gisteravond was ik aanwezig bij de lezing van Monique Volman, hoogleraar onderwijskunde bij de UVA.

Als ik bij een lezing ben van HetKind/NIVOZ in Driebergen, ben ik aan het leren. Ik hoor altijd nieuwe dingen en de sprekers zorgen er altijd voor dat ik met nieuwe bagage naar huis toe rij. Gisteren reed ik terug met een ander gevoel. Monique Volman zorgde ervoor dat ik moest denken aan de tijd dat ik zelf werkzaam was als leerkracht.

De essentie van haar betoog was dat het in het onderwijs niet alleen om kennis en vaardigheden gaat maar ook om betrokkenheid van de leerling. Zonder betrokkenheid geen kennis overdracht, geen vaardigheden, geen leren.

Haar verhaal zorgde ervoor dat ik een gevoel van thuiskomen kreeg. Ik ben voor de klas gegaan in 1978 en al vrij snel in aanraking gekomen met een schoolleider die ervan uitging dat onderwijs voor alles betekenisvol voor de kinderen moest zijn. Later hingen we daar het label Ontwikkelingsgericht onderwijs aan.

Betekenisvol lesgeven was voor mij het uitgangspunt in mijn jaren als leerkracht. Zonder betekenis was zinloos.

Toen de koude wind opstak die kennisoverdracht boven alles wilde stellen en scholen niet ‘leuk’ hoefden te zijn (lees: betekenisvol), merkte ik dat de lol in mijn vak afnam. Uiteindelijk leidde dit mijn vertrek als leerkracht in.

Toen ik Volman gisteren hoorde spreken over het belang van betrokkenheid van leerlingen, kwamen alle nare ervaringen uit die tijd weer boven drijven.

Vervelende gesprekken met inspecteurs. Nota bene één inspecteur die ons prees met ons pedagogisch klimaat maar mijn school wel als zwak bestempelde vanwege een net te lage score op de CITO- eindtoets.

Toen de geniale zet van de politiek kwam om de besturen verantwoordelijk te laten zijn voor de opbrengsten, werd de bemoeienis van anderen mij teveel. Het bestuur ging meer en meer bepalen wat er bij ons op school gebeurde. Als directeur merkte ik op dat alleen de cijfers op papier telden. Niet de oudertevredenheid, niet de leerlingtevredenheid, niet de resultaten op het VO, niet de uitstroom, niet het gevoel van oud-leerlingen over een bijzondere tijd op onze school.

Ik kreeg steeds meer het gevoel dat het niet meer om het proces ging maar om het product. Terwijl ik er zo van overtuigd was dat het draaide om de vorming en ontwikkeling van mensenkinderen. Het product kwam later wel... Gefrustreerd ben ik gestopt.

Wat gisteravond verteld werd, was aan de ene kant goed om te horen. Aan de andere kant vroeg ik me af waarom we eerst zo’n zwaai hebben moeten maken naar leerstof-gericht onderwijs met het hele toets-circus erbij? Wat heeft dat voor zin gehad? Waarom is dat gebeurd? Wat zijn we ermee opgeschoten?

Ik werd daar verdrietig van. Onderwijs lijkt te worden gebruikt, te worden misbruikt. Maar we hebben het dan wel over kinderen.....

Aan de andere kant ben ik verheugd. Er is weer aandacht naar iets anders dan kennisoverdracht.

Luc Stevens sloot de avond af met iets wat nog nagalmt in mijn hoofd. Hij vroeg zich af of de onverschilligheid die we op dit moment in onze samenleving bemerken, veroorzaakt zou kunnen zijn omdat mensen zich niet betrokken voelen. En hebben wij door hen er van jongs af aan niet bij te betrekken, dat niet veroorzaakt?

Ik werd er weer verdrietig van....

Jack Provily is onderwijsbegeleider in het primair onderwijs.