'Vaak hoor ik dat gesprekken op scholen - tussen leerkrachten, met directeuren, met ouders - regelmatig ontsporen. Hoe kan dat?'

9 februari 2015

'Wat is communicatie toch lastig! Hoe kan een gesprek zó lopen. Ben ik verkeerd begonnen? Gebruikte ik de verkeerde woorden? Heb ik mijn gesprekspartners verrast met een andere aanpak dan normaal?' Het is goed om daar bij stil te staan, bemerkt bestuurder Adrie Groot. Gesprekken op scholen - tussen leerkrachten, met directeuren, met ouders - ontsporen namelijk regelmatig. Hoe kan dat? In een gesprek gaat het namelijk niet alleen om de taal, maar ook om de gezamenlijke vertaling daarvan. Woorden als ontwikkeling, transparantie of toetsen kunnen een dusdanige diversiteit aan beelden oproepen dat zonder verdere verkenning het gesprek kan verzanden in onbegrip en uiteindelijk in een onbevredigend gevoel. Zijn blog. 'Waarom lijkt controle altijd het startpunt te zijn van een exit-proces?'

'Ik heb hier geen goed gevoel over. Het lijkt nog wel meer controle en verantwoording.' Met een diepe frons op zijn voorhoofd en de armen over elkaar kijkt Vera me vragend aan.
'Ik denk dat ik weet wat je bedoelt Adrie.' Met deze woorden probeert Johan het gesprek in goede banen te leiden. 'Je wilt eigenlijk weten hoe wij op het afgelopen jaar terugkijken.'

Voor ons op tafel ligt de toezichtsmatrix van de inspectie die ik als leidraad voor het gesprek wilde gebruiken. Maar met een ongemakkelijk gevoel kijkt en we elkaar aan. Hoe kan het toch dat, waar we weten dat we veel vertrouwen in elkaar hebben, een gesprek over ontwikkeling deze kant op gaat?

We werken allemaal hard en hebben geen moeite om ons te verantwoorden. Hoe komt het echter toch dat het woord controle zo'n negatief gevoel oproept. Het gewenste evenwicht tussen controle en vertrouwen lijkt in werkelijkheid een disbalans te zijn in de vorm van een IJzeren Gordijn.

Waarom lijkt controle altijd het startpunt te zijn van een exit-proces? Terwijl velen controle en verantwoording eigenlijk willen ervaren als het startpunt van een ontwikkel-proces. Controle is het probleem niet, maar wel de veronderstelde consequenties van het resultaat. Die overdenking zet controle heel snel in het proces van oordelen en afscheid. Willen we controle en verantwoording door iedereen laten ervaren als een belangrijke fase in een ontwikkelproces, dan zullen we vooraf een mogelijk negatief resultaat anders moeten plaatsen.

Wat de uitkomst van een gesprek ook is! Wat het resultaat van controle en verantwoording ook is! Ik ben er voor je - wat heb je nodig? - we gaan verder op deze weg, ik laat je niet in de steek. We geven niet op en zijn er voor elkaar. Er is, er kan geen sprake zijn van opgeven of afrekenen. Als er al een andere weg gekozen wordt, dan ben jij de enige die dat kan doen. Deze duidelijkheid over 'iedereen doet mee, niemand wordt buiten gesloten' zal een bijdrage leveren in controle en verantwoording als een logisch element van een ontwikkelingsproces.

De schrijver Ronald Giphart breekt elke dag een lans voor onze prachtige taal en het lezen van boeken. Lezen bevordert de fantasie, de empathie en leidt uiteindelijk tot bredere ontwikkeling. Als je leest over een oud bouwvallige stationnetje heeft iedereen een ander beeld voor ogen. Laat je echter een plaatje zien, dan is er weinig ruimte meer voor eigen interpretatie.

In gesprekken roepen we met onze woorden constant beelden op. Duidelijk zal zijn dat vanuit taalbeleving alle gesprekspartners een totaal ander beeld kunnen hebben van hetzelfde woord. Woorden als ontwikkeling, transparantie of toetsen kunnen een dusdanige diversiteit aan beelden oproepen dat zonder verdere verkenning het gesprek kan verzanden in onbegrip en uiteindelijk in een onbevredigend gevoel.

In een gesprek gaat het dus niet alleen om de taal, maar ook om de gezamenlijke vertaling daarvan. Een verkenning van de taal en beelden die we in het gesprek gebruiken. Deze overdenking heeft mij wel wat geleerd.

• Het is goed dat ik vooraf helder maak wat de bedoeling is van het gesprek, wat wil ik bespreken en dat ik me verdiep in de mogelijke verwachtingen van anderen.


• Ik moet me meer bewust zijn van taal en zoeken naar de gezamenlijke vertaling. Delen we dezelfde beelden. Daar bij stil staan zorgt voor een kwalitatief vervolg.


• Het is belangrijk dat ik het gesprek begin met de ander, verken de situatie, hoe gaat het ermee, werkelijke aandacht voor de persoon en het moment.

Al 19 jaar bestuurder! Wat moet ik nog veel leren! Wat mag ik nog veel leren en hoe fijn is het om te werken met mensen die je willen helpen en samen willen leren.

'Als je 'nog' beter Engels wilt leren, dat moet je bij filmkijken de ondertiteling uitzetten Pap,' geeft onze zoon aan. Fijne jongen hé, die Thijs, terwijl hij zelf vaak lacht over mijn niet zo vloeiende Engels. Aan die fase ben ik nog niet toe, jongen. Voorlopig heb ik de vertaling nog hard nodig.

Adrie Groot is voorzitter College van bestuur van stichting Flore in Heerhugowaard.