Toekomstig lerarentekort? 'Het "onderwijsteam" van 2020 zal niet meer bestaan uit leerkrachten'

1 september 2015

De Algemene Onderwijsbond (AOB) maakt zich zorgen over het teruglopende aantal eerstejaars op de PABO. Volgens Adrie Groot is dat geen probleem als je het oude patroon van groepen met een leerkracht ervoor durft los te laten. Overal om zich heen ziet hij mooie nieuwe initiatieven ontstaan. 'Meer vanuit de behoefte van het kind, flexibeler, over de schoolgrenzen heen en in relatie met de omgeving.'

'Ik ben blij dat ik mijn diploma Natuur en Beheer heb gehaald. Nu kan ik solliciteren als boswachter.' Tijdens de lunch vertelde Vince, de vakleerkracht gymnastiek, mij over zijn toekomstplannen. Bij mijn vraag waarom hij deze kennis en ervaring niet in het onderwijs in zou zetten keek hij verbaasd. De natuur, het verkennen daarvan, staat gelukkig opnieuw meer in de belangstelling van basisscholen. Dan moet het toch mogelijk zijn daar een rol in te spelen.

In Trouw van zaterdag 29 augustus reageert Liesbeth Verheggen, voorzitter van de Algemene Onderwijsbond, op een redactioneel artikel over de terugval van het aantal eerstejaars op de PABO. In dit artikel wordt ingegaan op de verhoogde toelatingseisen die nu gelden voor instroom in de PABO. Een ontwikkeling die de kwaliteit van de straks afstuderenden zal verhogen. De AOB maakt zich echter druk over het aantal afstuderenden en vreest straks wel kwalitatieve leerkrachten, maar ook een tekort, zodat er klassen van 35 kinderen zullen ontstaan.

Een prachtige discussie, die echter in schril contrast staat met de huidige zichtbare ontwikkelingen in het onderwijs. Zowel Trouw als de AOB blijven uitgaan van het aloude patroon van groepen kinderen met een leerkracht daarvoor.

In de dagelijkse praktijk van het onderwijs, maar ook op de vele websites, blogs en bijeenkomsten in het land, is een kentering zichtbaar. Onderwijs wordt anders georganiseerd. Meer vanuit de behoefte van het kind, flexibeler, over de schoolgrenzen heen en in relatie met de omgeving.

De klassieke onderwijsvernieuwingsscholen zoals Jenaplan, Montessori, Freinet en Vrije scholen hebben stevige en actuele aanvulling gekregen van TOM-onderwijs, Dalton en vele varianten. Google maar eens op "onderwijs anders" en geniet van de prachtige initiatieven in het onderwijs. Honderden, zo niet duizenden, leerkrachten zijn bezig, samen met kinderen en ouders, om het onderwijs anders te organiseren. Daarbij wordt niet meer uitgegaan van de klassieke leerkracht-leerlingrelatie, maar wordt erkend en uitgebouwd dat leren en onderwijzen er ook anders kan uitzien. Onderwijs dat echt aansluit bij de behoefte van het kind, dat een rijke leer- en leefomgeving heeft georganiseerd waarin een kind zich kan ontwikkelen, dat talenten kan ontdekken en met vallen en opstaan verder komt.

Prachtige voorbeelden zijn te zien en lezen bij Leraar24, Operation Education, Hetkind en Jelmer Evers.

Hoe het onderwijs er in 2020 of 2032 gaat uitzien is niet zo voorspelbaar. Maar wel dat het leren meer vanuit het kind zal gebeuren. En dat er een flexibele schil van organisatie, zowel in omgeving als tijd als beschikbaarheid van professionals, nodig is om dit ontwikkelproces optimaal te organiseren. Het "onderwijsteam" van 2020 zal niet meer bestaan uit leerkrachten. Mogelijk zal het kind vanuit een basisgroep waar het zich thuis en geborgen voelt, uitgedaagd worden om fysiek en digitaal op verkenning te gaan. En die omgeving zal regelmatig veranderen. Niet alleen zal leren niet meer het primaat van de school zijn, maar ook niet van de leerkracht. Het team van 2020 zou kunnen bestaan uit pedagogisch medewerkers, specialisten, leerkrachten, universitair docenten maar ook spelbegeleiders, app-bouwers, kunstenaars, boswachters. En ga zo maar door. Mogelijk een klein vast team en veel flexibele inzet van experts.

In die zin wordt een verminderd aanbod van afgestudeerde PABO-ers alleen maar een probleem als we ook in 2020 nog uitgaan van groepen kinderen met een leerkracht ervoor. Als het onderwijs zich echter flexibeler organiseert en meer gebruik maakt van kortdurende inzet van benodigde expertise ontstaat er zeker geen spanning op de arbeidsmarkt. Integendeel zelfs. Er komen zo nieuwe kansen en de onderwijsmarkt wordt veel aantrekkelijker. Het is wel noodzakelijk dat een aantal randvoorwaarden, zowel in wetgeving als bekostiging, deze ontwikkeling niet in de weg staan. Wat dat betreft is enige flexibiliteit vanuit een strategisch perspectief bij zowel de overheid als de vakbonden wel een voorwaarde en een al lang gekoesterde wens.

Adrie Groot is voorzitter College van Bestuur van de Stichting Flore.