Toekomstbestendig onderwijs in crisistijd

Arjen Wals betrad op donderdag 12 april maart de vloer van theater Maitland  als zesde spreker in de reeks Onderwijsavonden van stichting NIVOZ. Hij is hoogleraar en UNESCO Chair op het terrein van leren voor duurzaamheid aan de Wageningen Universiteit en de Universiteit van Gotenburg in Zweden en beschouwt duurzaamheid als een katalysator van onderwijsvernieuwing. De titel van zijn lezing luidde: Duurzaam ontplooien in een on-duurzame wereld – toekomstbestendig onderwijs in tijden van crises.

Arjen Wals (1964) is hoogleraar en UNESCO Chair op het terrein van leren voor duurzaamheid aan de Wageningen Universiteit en de Universiteit van Gotenburg in Zweden. Zijn expertise ligt op het ontwerpen, monitoren en evalueren van leerprocessen en leeromgevingen die burgers – van jong tot oud – actief kunnen betrekken bij duurzaamheidsvraagstukken rondom bijvoorbeeld klimaat, biodiversiteit, afval, voedselzekerheid en energie. In zijn onderwijs en onderzoek richt hij zich ook op duurzaamheidscompetenties zoals systeemdenken, het omgaan met verwarring en onzekerheid, het benutten van diversiteit, het kunnen inbeelden van alternatieve toekomstrichtingen en het overbruggen van de kloof tussen denken en doen. Hij beschouwt duurzaamheid als een katalysator van onderwijsvernieuwing.

Na de lezing werd er in een panel verder gesproken over dit onderwerp. De twee panelleden waren:

Annick de Witt, schrijver, change-maker en consulent in duurzame transformaties, en gespecialiseerd in de relatie tussen wereldbeelden en duurzame ontwikkeling. Ze heeft in verschillende onderwijscontexten gewerkt, o.a. met onderwijsbestuurders en onderwijsconsulenten. Wereldbeelden fungeerden daar als een soort reflectie- en onderzoeksinstrument; een ingang om gezamenlijk visies op onderwijs en mogelijkheden voor transformatie te verkennen.

Jacomijn de Vries is bestuurder van de Stichting voor Duurzaam Onderwijs O3-Nederland, en conrector op het Niftarlake College. Vanuit de stichting zijn zij bezig met een aanvraag bij de minister om duurzaamheid als nieuwe richting (levensovertuiging) voor het onderwijs te erkennen, en zo in het onderwijs ruimte te maken om integraal een bijdrage te leveren aan duurzaamheidsontwikkeling.

U vindt hier:

• een verslag van de Onderwijsavond van Joyce van den Bogaard.
• Een inleidende video van Arjen Wals, die gemaakt is n.a.v. zijn inauguratie op de Wageningen University en dat een prima idee geeft van zijn werk.
• een integrale geluidsopname
• een link naar foto’s van deze Onderwijsavond
• en een download-mogelijkheid voor een e-book dat NIVOZ samenstelt. U kunt ook de andere vijf e-books nog gratis downloaden. In ruil voor uw e-mailadres krijgt u het PDF-bestand toegestuurd.

De reeks Onderwijsavonden in Driebergen staan in het teken van het begrip volwassenheid , ons jaarthema. Een verkenning van dat begrip biedt een mogelijke ingang om jouw pedagogische opdracht handen en voeten te geven en verder in praktijksituaties te concretiseren. Eerder leverden Désanne van Brederode (6 september), Iliass El Hadioui (5 oktober), Hans Boutellier (15 november), Joep Dohmen (11 januari) en Jan Derksen (7 maart) hun bijdrage hieraan.

In de voorbije schooljaren heeft stichting NIVOZ een groot aantal gerenommeerde sprekers ontvangen: hoogleraren, onderzoekers en praktijkmensen met recht van spreken, een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid en/of soms internationale allure. Duizenden onderwijsbetrokkenen vonden eerder hun weg naar theater Maitland op landgoed De Horst. Lees en kijk terug.

 

 

'Dichter op de aarde leven'

door Arjen Wals

Centraal in mijn research staat de vraag hoe we jongeren kunnen betrekken bij de grote uitdagingen van deze tijd. Daarmee bedoel ik uitdagingen op het terrein van duurzaamheid, zoals voedselzekerheid, klimaatverandering, afnemende biodiversiteit. Deze vragen zijn tamelijk complex, ze zijn zeer urgent, er zijn geen heldere antwoorden, en scholen zijn er tot dusverre niet in geslaagd om jongeren op een zinvolle manier bij dit soort vragen te betrekken.

Daarom moeten we voorbij inzicht en voorbij het begrijpen van de problemen. We moeten jongeren helpen deze onderwerpen aan te pakken, zodat ze verandering teweeg kunnen brengen. Verandering in hun eigen leven en hun gemeenschap. Door scholen te creëren die duurzaamheid ademen, dat zie ik als de uitdaging voor onderwijsonderzoekers.

Wat mij motiveert is de morele verplichting die ik voel om een aarde achter te laten die leefbaar is voor toekomstige generaties en andere soorten. We hebben de morele verplichting om mensen en planeet zo te behandelen dat toekomstige generaties niet alleen kunnen overleven, maar zich volop kunnen ontplooien.

Ik weet nog dat ik in de jaren tachtig zelf studeerde hier op de Wageningen University bij de opleiding environmental engineering. We werkten aan technologische oplossingen, sommige heel innovatief. Maar na een paar jaar realiseerde ik me dat de mondiale milieuproblemen zich niet tussen de noord- en zuidpool bevinden, maar tussen onze oren. De oorzaak schuilt in hoe we leven: onze manier van denken, onze waarden. Ons doel is om het onderwijs te heroriënteren in de richting van ‘people’ en ‘planet’. De focus ligt nu te sterk op de economie.

We moeten scholen ontwikkelen waarin kinderen dichter op de aarde leven. We moeten proberen om capaciteiten en competenties te ontwikkelen die mensen in staat stellen om de wereld holistisch te zien, als een geïntegreerd geheel. Waar ze de balans kunnen vinden tussen ecologie, economie en milieu. Waar ze ook moeilijke vragen kunnen stellen Kritische vragen. Die ons laten nadenken over de manier waarop we leven. Het gaat er niet alleen om dingen beter te doen, we moeten ook betere dingen doen.

 

Delen: