Tien paradoxale geboden in een moderne, doorgedraaide wereld: aanrader voor leraren, schoolleiders en kindbegeleiders

10 mei 2017

‘Wat je in jaren hebt opgebouwd, kan in één keer verwoest worden. Blijf tóch bouwen.’ Deze en negen andere ‘paradoxale geboden’ staan centraal in het boek Anyway van docent en schrijver Kent Keith. Geert Bors geeft een inkijkje in de bizarre wordingsgeschiedenis van het boek, dat al in de jaren zestig werd geschreven en dertig jaar later, via Moeder Teresa, een tweede leven kreeg.

Op het hoogtepunt van de roerige jaren zestig schrijft een tweedejaars student op Harvard een klein boekje. Het heeft het woord ‘revolutie’ in de titel, natuurlijk. Maar wel een oneigentijds bescheiden, ‘stille’ revolutie: The silent revolution: dynamic leadership in the student council. Het is bedoeld voor middelbare scholieren in schoolraden en andere inspraakorganen, en beschrijft tips en ervaringen van de auteur, Kent Keith, die een paar jaar eerder zelf zo’n student leader was.

Keith spreekt in die jaren veel op middelbare scholen en merkt dat de meeste leerlingen – hoe geëngageerd ook – na een tijd het bijltje erbij neergooien. Hoe meer hoop en hoe meer idealen, des te sneller knappen ze af, lijkt het. En dus krijgt Keith de behoefte te vertellen dat het niet makkelijk is om dingen gedaan te krijgen, dat de werkelijkheid weerbarstig is, dat het volharding kost om te komen waar je wilt komen. En: dat je het niet voor het applaus moet doen, als je dingen aan de kaak wilt stellen en wilt veranderen.

Vandaar dat hij zijn eigen ‘tien geboden’ in het boekje voegt, als aansporing, als ondersteuning, als uitdaging voor zijn lezers. Hij noemt ze: the paradoxical commandments of leadership. Ze klinken onder andere zo:

* ‘People are illogical, unreasonable and self-centred. Love them anyway.’
* ‘If you do good, people will accuse you of selfish, ulterior motives. Do good anyway.’
* ‘What you spent years building, may be destroyed overnight. Build anyway.’

Tien regels tegen externe attributie, tegen de moed opgeven, tegen al die argumenten uit de grote mensenwereld, die maken dat je het niet eens meer probeert. Regels vóór compassie en het volgen van je eigen koers. Het boekje doet het behoorlijk goed in de late jaren zestig en vroege jaren zeventig. 30.000 exemplaren worden er verkocht. Een generatie student leaders doet er haar voordeel mee.
…the end? Nee, het begin.

Een gedicht op een muur in Calcutta

In de vijfentwintig jaar die volgen, hoort Kent Keith nooit meer iets over zijn boek. Terwijl hij een carrière doorloopt als opbouwwerker, advocaat, rector en universiteitsdocent, lijkt het ten prooi gevallen aan de vergetelheid. Totdat een bekende hem erop wijst dat hij pas op een conferentie was waar iemand ‘The paradoxical commandments of leadership’ voorlas. Door ene Kent Keith. Of hij dat soms was? Ehm, ja. En het toeval wil dat Keith in diezelfde periode – halverwege de jaren negentig – nog een paar keer over zijn tien geboden hoort praten: ze blijken rondgestuurd te worden in het netwerk van bibliothecarissen, een juf heeft ze in haar klas hangen en een universitair docent die hij ontmoet, blijkt ze al jaren te geven aan haar studenten aan het begin van elk jaar.

Losgezongen van hun auteur hebben de paradoxical commandments een stille hartslag behouden. Dat blijkt helemaal als Keith in 1997 bij Rotary-avond is, waar tijd is ingeruimd voor de recente dood van Moeder Teresa. Iemand leest een gedicht voor. En terwijl hij met gebogen hoofd luistert, hoort Kent Keith zijn eigen woorden. “Ik heb het uit een boek over Moeder Teresa”, verklaart de spreker naderhand.

Als Keith de volgende dag een boekwinkel binnenloopt, treft hij inderdaad zijn eigen woorden op de allerlaatste bladzijde van de biografie: het zijn acht van zijn tien commandments, vormgegeven als een gedicht met de titel ‘Anyway’. Een gedicht zonder auteur, maar met de vermelding dat deze woorden op de muur hingen in Moeder Teresa’s kinderopvanghuis in Calcutta. In de boekwinkel voelt Keith de rillingen langs zijn rug lopen.
The end? Had gekund, maar nog steeds niet.

‘De wereld is gek. Prima, dan zoek ik mijn eigen betekenis’

Het is inmiddels 2001 en Kent Keith besluit zijn paradoxical commandments opnieuw uit te geven, met bijpassende levensverhalen en loopbaanervaringen die hij in de loop van de jaren verzameld heeft. De titel wordt dezelfde als die van het ‘gedicht’ op de muur in Calcutta: Anyway. De ondertitel: ‘Finding personal meaning in a crazy world’. En die crazy world ziet Keith op vele plekken. Hij benoemt alle mogelijke crises waarin we zitten of waarop we afsnellen, zonder een moment onze koers bij te stellen. Er schuilt ook grote dwaasheid in hoe we met onze kinderen omgaan, stelt Keith:

‘We say the future depends on our children, but we don’t spend a lot of time with them. The time that parents spend with their children in meaningful interactions is measured in minutes per day, while the time children spend watching television is measured in hours. We hope that our schools will do the job we aren’t doing at home, but we pay schoolteachers a tiny percentage of what we pay professional athletes. (…) We isolate our teenagers from the world, quarantining them in school buildings. We give them little responsibility, and demand even less of them.’ (Keith, p.11)

Goed, stelt de auteur: de wereld is dus doorgedraaid, onbegrijpelijk, onlogisch. Dat is dan maar zo. Dan gaat het er dus om niet te zeuren en de hoop niet op te geven, maar in plaats daarvan te zoeken naar jóuw eigen zin in een wereld die geen intrinsieke betekenis heeft. En daarin schuilt ook Keiths definitie van een ‘paradox’:

‘Because the world is crazy and you’re not, you will find personal meaning in paradox. A “paradox” is an idea that is contrary to popular opinion, something that seems to contradict common sense and yet is true.’ (p.13)

En lees de paradoxical commandments vooral niet als iets negatiefs, als een inperking of een afzetten tegen. Nee, in de kern zijn ze juist bevrijdend:

If you do what is right and good and true, you will often be appreciated for your contributions. But if you can find personal meaning without the world’s applause, you are free. You are free to do what makes sense to you. (p.14)

 

Gebod 5: Openheid maakt kwetsbaar. Wees vooral open en eerlijk

Eén commandment als voorbeeld? Ik kies: Honesty and frankness make you vulnerable. Be honest and frank anyway. Kwetsbaarheid is immers een kernwaarde in goed onderwijs: een leraar die zichzelf als instrument in alle openheid ten volle inzet, laat zichzelf zien. Dat maakt je kwetsbaar. Maar om in plaats daarvan in een veilig en nauwsluitend harnas te kruipen, waarin je sowieso geen kant op kan? Dan toch veel liever open en eerlijk, stelt Kent Keith.

Hij vertelt hoe hij als jonge raadsman deelnam aan een zomerkamp voor scholieren in inspraakorganen op hun school. Hij mocht er een belangrijke redevoering houden, maar één dag voor zijn speech, kwam de kampleiding naar hem toe. Of hij toch vooral niet te opruiend wilde zijn. En het vooral lief en aardig wilde houden.

Vlak voor hij het podium opging, wist hij wat hij wilde gaan zeggen. Inderdaad, niks opruiends ten opzichte van de leraren, de school, het establishment. Maar hij had wel een andere boodschap – een open en eerlijke boodschap. Hij vertelde plompverloren, aan een zaal vol high school student leaders, dat voor de meeste van hen gold, dat hun werk in schoolraden vooral ging over hun cv. Dat veel schoolraden er vooral waren om het belang van de schoolraad zelf te dienen. En dat terwijl een schoolraad, als inspraakorgaan, in potentie zoveel kon betekenen voor het klimaat op school en de kwaliteit van het onderwijs, voor álle leerlingen.

De scholieren waren blij met Keiths openheid: hij had de sfeer van zelffelicitatie doorbroken. Ze hesen hem letterlijk op het schild en droegen hem door de gangpaden. Maar toen hij na een uurtje feesten bij zijn kamer kwam, stond daar de organisatie klaar. Kent Keith werd op staande voet ontslagen, kreeg een kwartier om zijn boeltje te pakken en werd in stilte het terrein afreden, om ergens bij een verlaten bushalte te worden afgezet. De kampleiding zat duidelijk niet te wachten op openheid en eerlijkheid. Het had van de Finse onderwijsdeskundige Pasi Sahlberg kunnen komen, maar het is Kent Keith die schrijft:

‘One of the most important issues in family and organisational life is trust. You don’t build trust by hiding your feelings, your thoughts, your hopes, your fears. You build trust by sharing, by being honest and frank. Building trust is something you must do if you are to have successful relationships, teams, organisations and communities.’ (p.60)

Humanistische, compassievolle geboden

Ik kwam Anyway op het spoor door de filosofiescheurkalender. Meer specifiek: door een blaadje dat ik ooit afgescheurd had, jaren bewaard bleek te hebben en dat na een verhuizing per ongeluk belandde op mijn bureau. Op dat blaadje stond één van de commandments en Keiths bizarre verhaal over het Moeder Teresa-gedicht. Ik besloot het boekje maar eens te bestellen.

Tien humanistische, compassievolle geboden voor een moderne, doorgedraaide wereld. Anyway is me goed bevallen en ik kan het jou – als leraar, schoolleider, begeleider –aanraden. Als ik één kritiek moet geven, dan is het dat Kent Keiths Amerikaanse voorbeelden niet altijd een even universele appeal hebben en dat misschien al te veel verhalen voortkomen uit de carrière van de auteur zelf. Dat is niet per se nodig, want: net zoals ze op de muur bij Moeder Teresa hingen, kunnen de tien paradoxale geboden zelf prima bestaan zonder auteur. Dat weet de schrijver ook. Vandaar dat het boekje geleverd wordt met een losse briefkaart met daarop de commandments. Voor boven je bureau. Wie weet waar die briefkaartjes, los van het boek, hun weg weer zullen vinden.

Geert Bors, huisschrijver hetkind en NIVOZ

Keith, K. M. (2001) Anyway - The paradoxical commandments; Finding personal meaning in a crazy world (New York: G.P. Putnam’s Sons)

Via kanalen als Amazon, Bol en Abebooks is Anyway – The paradoxical commandments (meestal tweedehands) verkrijgbaar. Let op: Kent Keith heeft nog enkele vervolgboeken geschreven met opnieuw ‘Anyway’ in de titel – o.a. ‘Do it anyway’. Voor meer info en alle commandments op een rij, kun je terecht op de site van de auteur.