Staat van het Onderwijs: tijd om leerling serieus te nemen in cultuur van openheid en feedback

20 april 2017

De ‘Staat van het Onderwijs’ - het jaarlijkse rapport van de Inspectie - ziet Hartger Wassink vooral als een oproep om de leerling serieus te nemen. Want dat er binnen scholen grote verschillen bestaan in de kwaliteit van het onderwijs dat leraren verzorgen, was al langer bekend.'Met weinig moeite kan in veel scholen de observatie worden gedaan, dat leraren sterk verschillen in hun aanpak bij leerlingen, zeker waar het om het pedagogisch aspect van onderwijs gaat. Maar de leerlingen kunnen zelf vaak verrassend helder toelichten op welke manier de ene leraar er wel, en de andere leraar er niet in slaagt om tot een vruchtbare en inspirerende werkrelatie met de klas komt.' Wassink is verbonden aan stichting NIVOZ.

Vorige week bracht de Inspectie van het Onderwijs haar jaarlijkse ‘Staat van het Onderwijs’ uit. Het rapport trok dit jaar vooral de aandacht vanwege de constatering dat er grote verschillen in kwaliteit zijn tussen scholen. Het lijkt erop, dat het voor de toekomst van een kind veel uitmaakt, naar welke school het gaat. Scholen bieden blijkbaar een ongelijke kans op een succesvol vervolg in studie en beroep. Wat iets minder aandacht kreeg, was de constatering in hetzelfde rapport, dat het met de motivatie van leerlingen in Nederland nog steeds slecht gesteld is. En dit geldt voor de volle breedte van het onderwijs: in primair en secundair onderwijs, en voor leerlingen van zowel hoogopgeleide- als laagopgeleide ouders.

De observatie dat er aanmerkelijke verschillen zijn tussen scholen is nieuw. Tot voor kort was juist een van de treffende kenmerken van het Nederlandse onderwijssysteem de gelijkmatigheid ervan: geen grote probleemgevallen, maar evenmin grote uitschieters naar boven. Nederlandse leerlingen en hun ouders konden er altijd van op aan, dat het met de kwaliteit van de verreweg de meeste scholen wel goed zat. Dat is blijkbaar niet langer het geval.

Verschillen binnen scholen

Dat er binnen scholen grote verschillen bestaan in de kwaliteit van het onderwijs dat leraren verzorgen, was al langer bekend. Met weinig moeite kan in veel scholen de observatie worden gedaan, dat leraren sterk verschillen in hun aanpak bij leerlingen, zeker waar het om het pedagogisch aspect van onderwijs gaat. Leerlingen kunnen vaak verrassend helder toelichten op welke manier de ene leraar er wel, en de andere leraar er niet in slaagt om tot een vruchtbare en inspirerende werkrelatie met de klas te komen. Met die kennis, die in ieder school voorhanden is, wordt nog maar weinig gedaan. Om die reden is het opmerkelijk te noemen, dat de Inspectie op het aspect van verschillen tussen leraren binnen scholen in haar rapport niet nader ingaat.

Leerlingen en feedback

Wel zegt de Inspectie er indirect iets over, als ze vaststelt dat de scholen waar het beter lukt om te werken aan kansengelijkheid voor kinderen, zich kenmerken door een gedeelde visie en een cultuur van openheid en feedback. Kortom: een school waar leraren open staan om van elkaar te leren. Hierin kunnen leerlingen een cruciale rol spelen. In steeds meer scholen doen ze dat gelukkig ook al. Bijvoorbeeld door ze structureel mee te denken over verbeteringen van het onderwijs, doordat ze ruimte en verantwoordelijkheid krijgen voor hun leerproces en hier en daar zelfs meepraten over de werving van nieuwe leraren. Toch lijkt hier nog een wereld te winnen.

Uit de tegelijk verschenen Staat van de Leerling blijkt dat leerlingen om meer variëteit in lessen vragen. Met name willen zij meer beweging, meer feedback en minder toetsdruk. Zij geven haarfijn aan waar het bij de leraren soms aan schort: leraren zijn aardig en kunnen goed uitleggen, maar ze zijn minder goed in het geven van verschillende typen opdrachten. En al helemaal niet in het geven van opdrachten die niet per se voor een toets zijn.

Leerling als mens

De Staat van het Onderwijs kan zo beschouwd ook begrepen worden als een oproep om de leerling serieus te nemen. Als ‘mens in geheel’, niet slechts als toekomstig student of werknemer, laat staan slechts als statistisch gegeven voor de kwaliteit van de school of het Nederlandse onderwijs. De cultuur van openheid en feedback waar de Inspectie over spreekt, zou zich in die zin ook moeten uitstrekken naar de relatie met leerlingen. Dan ontstaat er een cultuur waarin zowel leraren als leerlingen zich welbevinden en tot bloei komen.

Hartger Wassink werkt als medewerker van het NIVOZ Forum aan de verbetering van de dialoog tussen onderzoek en praktijk in het onderwijs. Daarnaast helpt hij als zelfstandig adviseur leraren, leidinggevenden en bestuurders bij het voeren van de professionele dialoog in de school.