Schouwing: 'Is dit het onderwijs van de Onderwijsraad?'

29 november 2013

De Onderwijsraad bracht begin deze maand een advies uit aan de minister over ‘De stand van educatief Nederland’. In deze bijdrage gaat Luc Stevens in op drie opvallende aspecten in het advies, waarbij hij het begrip ‘eigenwaarde’ centraal stelt. Zijn conclusie is dat het een goede ontwikkeling is, dat er aandacht is voor deze onvoorwaardelijke kwaliteit voor ontwikkeling. Tegelijk vraagt hij zich af of de Onderwijsraad niet nog uitvoeriger in kunnen gaan op de consequenties van dit begrip voor de vormgeving van persoonsvorming als doel van het onderwijs.

Prof. Luc Stevens - verbonden aan het NIVOZ - las het rapport en hem viel een drietal zaken op.

Het advies van de onderwijsraad, getiteld ‘Een smalle kijk op onderwijskwaliteit’, is opmerkelijk omdat aandacht en ruimte wordt gevraagd voor kwaliteit van onderwijs anders dan uitgedrukt in gemeten onderwijsopbrengsten. Na een schouw van de tekst vallen mij in elk geval drie dingen op.

In de eerste plaats de kritische houding van de raad ten opzichte van de dreigende ééndimensionaliteit van het onderwijs, indien beleid en uitvoering van beleid vrijwel uitsluitend aandacht hebben voor de taalvakken en voor rekenen/wiskunde. Deze houding van de raad is gewaardeerd, omdat ze correspondeert met de algemene wrevel over de soms bijna obsessionele verhouding van verantwoordelijke politici en inspecteurs van onderwijs met toetsuitkomsten ter zake. Gewaardeerd ook, omdat de vrijheid van de raad om kritische geluiden te laten horen ten aanzien van lopend beleid beperkt is.

In de tweede plaats valt op hoe een pedagogische categorie als ‘eigenwaarde’ ineens verschijnt in een advies van de Onderwijsraad. Deze begeeft zich zelden of nooit in het pedagogische domein. Bij nadere beschouwing echter komt de vraag op of de raad het wel zo bedoelt. Geciteerd:

De samenleving heeft ook behoefte aan creativiteit, probleemoplossend vermogen, samenwerking, culturele en morele sensitiviteit, zorgzaamheid en vakmanschap. Om de eigenwaarde van álle jongeren te bevorderen en iedereen optimale levenskansen te bieden, is hiervoor meer waardering nodig. De raad pleit voor aantrekkelijk en goed beroepsonderwijs, met voldoende ruimte voor de praktijk, zodat vakmanschap ruim baan krijgt (p.9).

Hier doet zich een wonderlijke combinatie van werkelijkheden voor. Er is volgens de raad meer waardering nodig voor individuele kwaliteiten als creativiteit, morele sensitiviteit of zorgzaamheid. Dat versterkt de eigenwaarde van het individu. Inderdaad. Daar treft de raad de pedagogisch werkelijkheid van scholen en opleidingen in het hart: de ontwikkeling van de persoon van de leerling of student. Maar dan treedt er in de tekst een breuk op .  Lees verder.

Luc Stevens