Schoolreportage Piter Jelles!mpulse in Leeuwarden: 'Gezonde balans tussen willen, doen en kunnen'

17 april 2013

‘Je boft, want het is De Dag van het Leergebied’, zegt Ralph de Jong -  docent, ontwikkelaar en lid van het managementteam als hij Rikie van Blijswijk ontvangt bij haar bezoek aan Piter Jelles!mpulse 3.0. Deze leer- en leefgemeenschap in Leeuwarden biedt een omgeving voor jonge mensen om zich breed en krachtig te ontplooien, door ze eigenaar te laten zijn van hun eigen ontwikkelingsproces en door ze actief deel te laten nemen als lid van de gemeenschap (en de democratische samenleving daarbuiten). Een volgende aflevering in de serie schoolportretten. ' Er zijn in de school gezonde criteria op basis waarvan de balans tussen willen, doen en kunnen in evenwicht is.'

Op NIVOZ-platform hetkind vind je meer schoolportretten en video's. Klik hier

Het Piter Jelles telt 4300 leerlingen verdeeld over zeven scholen. Het team van deze !mpulse-school is een innovatief team, binnen een bestaande eigen school en gebouw. Tot en met het tweede jaar zitten alle leerlingen bij elkaar. Daarna worden de vmbo-leerlingen afgesplitst, maar komen in hun vertrouwde coachgroep wel weer samen. De anderen blijven tot het eindexamen bij elkaar. Binnen !mpulse 03 zijn nu vier leerjaren bij elkaar. In schooljaar 2014-2015 zijn alle zes leerjaren compleet.

Josefien en Sigrid, leerlingen van Havo 2, leiden mij rond en gaan helemaal los als ze over hun school praten: over het samenwerken, zelfstandig leren en zelf plannen. ‘Ik woon hier 16 km vandaan, maar het is zo’n leuke school. Dat fietsen heb ik er wel voor over’, zegt de één. De ander vult aan: ‘Het onderwijs is anders hier, veel vrijer, en er hangt altijd een gezellige sfeer. Leerlingen organiseren zelf alle rondleidingen voor de vele bezoekers van de school’.

Terwijl we de trappen oplopen vertellen ze dat alle kinderen met verschillende niveaus bij elkaar zitten. ’Alle basisstof is hetzelfde, maar wel afhankelijk van je niveau. Bij de leergebieden en vakken kan je de vaste uitwerkingsvormen volgen of  je eigen route maken, bijvoorbeeld door via eigen uitwerkingen de inhoud af te sluiten binnen onderdelen van de Community of Setting, een vorm van projectonderwijs.

Inmiddels zijn we bij het Kunst en Cultuur-lokaal aangekomen, waar hun collega’s uit leerjaar 1, 2 en 3 bezig zijn met het thema Luchtkastelen. ‘Voorafgaand aan je eigenlijke werkstuk maak je altijd een moodboard en een mindmap. Het eindproduct is vrij, maar moet wel passen in het thema. Vooraf maakt de docent een beoordelingsgrid, waarop je jezelf beoordeelt. Daarna krijg je een waardering van je medeleerlingen en vervolgens van de docent of een andere expert. Tenslotte wordt alles in een portfolio bewaard. Iedere leerling heeft een kunst-, een talen- en een individueel ( ‘het echte’) coachportfolio’.

De creativiteit spat er vanaf in dit lokaal: meestal in groepjes, soms alleen, wordt gewerkt aan de werkstukken. Opvallend is de betrokkenheid daarbij. ‘Je kent elkaar goed, want we werken vaak samen in de klas en zien iedereen in de bijeenkomsten’, gaan de twee meiden verder. ‘Deze week bijvoorbeeld is het reflectieweek: alle onderdelen van coaching, setting community, leergebieden en vakken van de afgelopen tien weken zijn afgerond en dan heb je met jouw coach en je ouders een portfoliogesprek. Vandaag is het de dag van het leergebied van kunst en cultuur, waarvoor alle leerlingen een presentatie voor vanmiddag 13.00 uur voorbereiden.'

Inderdaad zie ik in de klassen en op de gangen groepjes die met elkaar veel lol hebben tijdens het oefenen. Tussendoor worden lessen gevolgd, zoals wiskunde.  Er wordt vooral gewerkt op de laptop; alleen de kernopgaven komen in een map. Het beoordelingsgrid bevat vragen als: Hoe reflecteer je? Wat en hoeveel heb je gedaan?

Ook inhoudelijk kennis en onderzoeksvaardigheden krijgen een beoordeling van de leerling, een medeleerling en van de docent. De laptop- en de kernopgaven worden samen beoordeeld. De leerlingen ontvangen direct feedback. ‘Instructie duurt vaak niet langer dan vijf minuten; daarna gaan we aan het werk’, vertelt Josefien. In het Mens- en Natuurlokaal zijn mini-labjes gebouwd door de docent waar de leerlingen via een eigen route de zestien verschillende leerdoelen kunnen halen.

Het is mooi om te zien dat in de ogenschijnlijk chaotische kluwen van leerlingen en docenten iedereen weet wat hij wil doen, met wie en waar. Op de gang zijn leerlingen bezig, in de lokalen wordt les gegeven en vervolgens kom je een groepje tegen, dat met elkaar aan het werk aan een tafeltje in de hal. Het is een en al plezier en concentratie. Niemand stoort zich aan bezoek, maar menigeen vraagt wel waar je vandaan komt! Ook die belangstelling valt op.

In het Leren-Leren-lokaal wordt gewerkt aan het Individueel Leer Plan (ILP), een onderdeel van de coaching. Sigrid: ‘Elke ochtend checken we in in de coachgroep en bespreken we hoe we erbij zitten. Zo’n vraag beantwoord je bijvoorbeeld met een kleur die past bij jouw stemming, dat kan geel zijn: ‘'Vrolijk, ik heb zin in de dag'’. Daarna beschrijf je in jouw individuele leerplan aan welke competentie je gaat werken, welk onderzoeksproject van tien weken je gaat doen en welke geïntegreerde vakken je daarbij betrekt. Zo’n aanpak biedt structuur en laat je eigen vooruitgang zien. Ik vind dat het goed werkt’.

In het Leren-Leren-lokaal leren leerlingen ook presenteren, goede feedback geven, hoe je het beste kan leren en hoe je een portfoliogesprek voorbereidt. ’De docent van Leren Leren, José, is iedere dag van de week aanwezig en beschikbaar voor een gesprek. Ze stelt jou geen vragen. Jij bent degene die het gesprek begint’.

Alle leerlingen hebben daarnaast een individuele coach, die vaak meerdere jaren aan de leerlingen gekoppeld is, maatwerk biedt bij het competentiegerichte onderwijs en de vaste contactpersoon is voor ouders en leerling. Coaching is niet alleen een individueel traject, maar ook een groepstraject dat plaatsvindt binnen de vaste coachkring.

De dynamiek spat eraf als we bij een professioneel ingerichte keuken komen, waar Josefien en Sigrid over ‘Community’ vertellen: ‘Iedereen, ook bovenbouwers, doet iets voor de school en is lid van een community of draagt zijn steentje op zijn manier bij aan de school en leerlingen via het ILP. Je kunt kiezen uit de HorecaCommunity  (vier keer per week voor iedereen gezond koken), het ontvangstcomité (rondleidingen, open- en kennismakingsdagen organiseren), kunst, ondernemerschap (een eigen bedrijf oprichten), de feest- en de centrale commissie (verantwoordelijk voor budget en stages).

Per jaar kun je één keer switchen van taak’ Er zijn in totaal vijftien verschillende Commissies..

Voor Engels, Duits en Frans wordt negentig minuten gewerkt uit methodes, ook weer op laptops of in een schrift. De leerstof wordt verwerkt met creatieve, uitdagende werkvormen. Leerlingen hebben b.v. een filmpje gemaakt, waarin voor het thema bewegwijzering in het Frans de weg gewezen wordt. ’Omdat we vrijgelaten worden in de verwerking, word je vanzelf creatiever en ga je groter denken’, merken beide leerlingen op. ‘Je wordt niet gestuurd, maar het is ‘zoek het zelf uit’, terwijl de docenten altijd beschikbaar blijven’.

In het mens- en maatschappij lokaal laten beide meiden een zelfgemaakt spel zien, waarmee ze de stof over het Romeinse Rijk hebben verwerkt.

Voor Nederlands (en andere talen) wordt door elke leerling een taalportfolio gemaakt, waarin aftekenlijsten - eigenlijk een soort inhoudsopgave - voor leerjaar 1 en 2 en ook 3 zijn opgenomen. ‘Daardoor kun je alles in één keer afmaken, maar je kunt het ook rustiger aan doen’.

De feedback van de leraar is goed, weet Sigrid. ‘Ze geeft op tijd goede verbeterpunten aan en biedt suggesties en tips. De feedback is altijd positief (‘Je kunt beter letten op’). Je krijgt echt zin om beter te gaan presteren’, zegt ze.

Aljosja van de Baan, docente Nederlands, vat op haar beurt samen waarom het goed werken is op Piter Jelles !mpulse: ‘Anders; samen; leren op basis van je eigen talenten en interesses, door middel van feedback en reflectie en alle leerjaren zitten door elkaar, maatwerk.’

Ralph gaat dieper in op de onderwijskundige cultuur:  Wij leven en werken in een cultuur waar wij leerlingen stimuleren om zelf keuzes te maken in de uitwerkingsvormen en waarin wij veel investeren in het samenleven in de school. Alle leergebieden en vakken hebben een vakleerplan, waarin we de werkwijze uitleggen en de leerstrategie aangeven.  Er zijn leerroutes,  maar waar mogelijk stimuleren wij om leerlingen op eigen wijze binnen en/of buiten de school actief zijn om te leren.

Wij zijn vol in ontwikkeling en lopen steeds meer een pad van  duurzame ontwikkeling in de school. Dat geeft rust, waardoor we meer aandacht kunnen geven aan de verwezenlijking van de eigen pedagogische principes en de lange-termijn-resultaten.

De intrinsieke motivatie voor leerlingen en docenten is een belangrijk doel op !mpulse.  We bouwen het onderwijs niet om onze leerlingen, maar maken ze actieve partner in het leren en leven. Settingkompas, de innovatieve projecten van Piter Jelles!mpuls, bevat de persoonlijke leerdoelen van de docenten. Wanneer die bereikt zijn, wordt gezamenlijk de aanpak en de opbrengst voor de gehele school besproken.

Wat heeft de school nu nodig?

We willen spiegelen met critical friends, die ons uitdagen om nog meer te excelleren. Dat doen we nu onder andere met onze oud-directeur, die in Enschede werkt, maar dat zouden we vaker willen doen. Uiteraard zijn we  naar een van de bijeenkomsten met Mr. Kanamori (op 12 september 2012, door hetkind georganiseerd, red.) geweest. We zijn door hem bevestigd in ons pedagogisch werken, maar 'de zone van de naaste ontwikkeling' hebben we op die  middag  niet betreden.

José Scheeren is als docente leren-leren-lokaal en coach, vaker ontroerd en verwonderd over de prestaties van de leerlingen. Ze hecht zelf sterk aan een aantal waarden in de school, die in het werken met leerlingen leidend zijn: veiligheid, vertrouwen en verantwoordelijkheid in een ontspannen omgeving. ‘Die geven mij als docent ook de ruimte om mijzelf te zijn en dat werkt prettig’, zegt ze.

‘Het inchecken, zoals de leerlingen dat doen, doen we ook met de docenten in teamvergaderingen. Zij hebben die aandacht nodig, maar wij ook. Dan kan het gaan over ’Wat is jouw muziekstuk vandaag? Elke docent maakt, net als de leerling, een eigen Individueel Leer Plan, waarin zij de eigen leerdoelen formuleren. Daarmee bieden we ook de docenten zowel dynamiek als structuur’.

Het is tijd voor de presentaties van de leerlingen en iedereen stroomt naar de gemeenschappelijke ruimte rond een verhoging. Door de leerlingen zelfgemaakte filmpjes, gedichten, muziek en dans worden in een wervelende show aan elkaar geregen. Een aandachtig publiek luistert naar een bijna professionele zangeres. Een perfecte koorddansact wordt uitgevoerd en gevolgd door een fotocollage en een toneelstuk over dierenvrienden. De kinderen vragen aan elkaar aandacht door wijsvinger en duim op te steken: het luisterteken van !mpulse, een teken dat de activiteit gaat starten. Aandacht en applaus is er voor iedereen.

José -  van oorsprong welzijnswerker - is van begin af aan betrokken geweest bij !mpulse. De voorbereidingen hebben een half jaar genomen. Bij het lezen van het visiedocument was ze ‘om’: ‘Waanzinnig om met jongeren te werken en te pionieren om een nieuwe school op te bouwen! We zijn gericht op de relatie vanuit het mensbeeld dat we delen’, zegt ze. ‘Daarom kunnen we niet alleen de leerpunten van leerlingen bespreken, maar ook die van onszelf.'

'Hier werken we vanuit gelijkheid met leerlingen, maar kennen ook een zekere hiërarchie, omdat docenten verschillende rollen hebben. We zijn ook de tip- en feedbackgevers van leerlingen en andersom leren wij ook weer van onze leerlingen. Er zijn in de school gezonde criteria op basis waarvan de balans tussen willen, doen en kunnen in balans is.'

'In 2013 zijn we naar deze school met gangen en aparte lokalen verhuisd en hebben daardoor op ons concept iets moeten inleveren. We moeten hier meer bewaken om als docent niet op eilandjes te gaan zitten. De ontmoeting gaat hier minder vanzelfsprekend dan in ons vorige gebouw. Daar staat tegenover dat de lokalen weer meer structuur bieden. Zo zorgt elk gebouw voor iets nieuws en spannends’.

Piter Jelles !mpulse
Douwe Kalmaleane 4
8915HA Leeuwarden
058-8801 680

Voor meer informatie kunt u terecht op de website

 

Verdiepingsartikel:

Gelijke kansen in ‘superdiverse’ klassen