Schoolreportage Amadeus Lyceum in Vleuten:'Negentig leerlingen in een domein én het zijn de leraren die rouleren'

29 maart 2013

Het Amadeus Lyceum in Vleuten is een 'cultuurschool' met een eigentijdse kijk op onderwijs. Geïnspireerd op leertheorieën van Luc Stevens, David Kolb en Howard Gardner is er ruimte voor onderzoeken, ontdekken, leren en ervaren. Dat gebeurt voor leerlingen van VMBO-TL, HAVO, VWO en Gymnasium in een opmerkelijk kleurrijke en inspirerende leeromgeving.  Rikie van Blijswijk schrijft over de dynamiek die ze bij een bezoek in januari aan de Vleutense school aantrof. 'Negentig leerlingen in een domein én het zijn de leraren die rouleren.'

Op NIVOZ-platform hetkind vind je meer schoolportretten en video's. Klik hier

 

Jeanine Vlastuin was geruime tijd schoolleider op het Amadeus . Ze wordt verderop in deze reportage opgevoerd. Jeanine overleed op 11 maart 2015.  Wij hebben haar vanuit NIVOZ  leren kennen als een vrouw die in verbondenheid met leerlingen, ouders en collega's aan goed onderwijs werkte. Zij wilde daarin een inspirerend voorbeeld zijn. Dat is haar meer dan gelukt! Met respect gedenken we haar. Rikie van Blijswijk

De school is gestart met het vaststellen van de eigen kernwaarden: Persoonlijke groei, Zelfsturing, Dialoog en Respect, en Creativiteit. De vier kernwaarden zijn in 2007-2008 tot stand gekomen. Er was behoefte om dezelfde beelden te hebben, bij de verschillende uitgangspunten van het onderwijsconcept. De kernwaarden zijn de basis voor het door het team zelf ontwikkelde curriculum, de wijze waarop men met elkaar omgaat én de verwachting die men van de leerlingen heeft.

Amadeus-vragen

Het onderwijs op het Amadeus Lyceum stimuleert leerlingen om hun wereld steeds groter te laten worden, hun eigen referentiekader/blik op de wereld te verrijken. Tegelijkertijd worden leerlingen gestimuleerd hun eigen positie te bepalen en keuzes te maken, waarin zij recht doen aan hun eigenheid, in verbondenheid met, en met respect voor de wereld om hen heen.

Daarbij zijn de volgende Amadeus-vragen relevant:

Wat vind ik goed leven?
Hoe blijf ik gezond?
Waar ben ik thuis?
Wat draag ik bij aan burgerschap?
Welk nieuws raakt mij?
Welke kant ga ik op?
Hoe voorzie ik in mijn onderhoud?
Waar maak ik gebruik van?
Wat is mijn ecologische footprint?
Wat kan ik maken?
Hoe gebruik ik ICT?
Wat vind ik mooi?

Onderzoeksvaardigheden

De school wil met haar onderwijs leerlingen stimuleren zichzelf uit te drukken op creatieve wijze en zichzelf te laten zien aan anderen. Daarvoor zijn onderzoeksvaardigheden nodig, waarbij leerlingen leren om vanuit een vragende houding de wereld te verkennen, evenals vaardigheden om hun hernieuwde inzichten te presenteren.
Tenslotte is leren reflecteren een belangrijke vaardigheid, want daarmee leren leerlingen vanuit een kritische houding naar zichzelf te kijken en zelfkennis te ontwikkelen.

Het Amadeus Lyceum ontwikkelt vanuit de vier kernwaarden zelf al het lesmateriaal, omdat het bestaande materiaal niet zonder meer aansluit op het eigentijdse onderwijsconcept van de school. Het onderwijs is vakoverstijgend en wordt meestal vormgegeven vanuit een thema of een actuele maatschappelijke kwestie.
Onderdeel van de curriculumstructuur zijn de onderwijsleereenheden (OLE’s). Alle kwesties worden aangeboden in deze OLE’s, die de visie van het Lyceum verbindt aan het lesprogramma, zodat er daadwerkelijk een cultuur-curriculum ontstaat. Dat de school hiermee een zware werklast op zich geladen heeft, moge duidelijk. Dit Leraar24-filmpje  laat zien hoe groot de impact van deze keuze is:



Kunst en cultuur

Op het Amadeus Lyceum staan kunst en cultuur prominent op het rooster. Leerlingen krijgen onderwijs in dans, drama, beeldende vorming, audiovisuele vormgeving en muziek. En de kunstvakken sluiten zoveel mogelijk aan bij de andere vakken. Het curriculum wordt aangevuld met buitenschoolse activiteiten. Dit cultuurgebonden onderwijs (CGO) gaat uit van levensecht onderwijs, gebaseerd op het leren vanuit cultureel erfgoed en de verschillende kunstdisciplines.

Het schoolgebouw is gevestigd op de Cultuurcampus: naast de school zijn de openbare bibliotheek en het Utrechts Centrum voor de Kunsten gevestigd, waarmee  de school nauw samenwerkt. In de Cultuurcampus is verder een theaterzaal aanwezig, waar de leerlingen kunnen optreden. Dit filmpje laat goed zien wat de school verstaat onder cultuurgebonden onderwijs:



Zonder relatie is leren nauwelijks mogelijk

Op deze vrijdagmorgen tref ik Jeanine Vlastuin, rector van en vanaf het begin verbonden aan het Amadeus Lyceum, in haar werkkamer. Ze heeft haar school de avond ervoor - met haar ateliers en het kunstcentrum - de voorronde zien winnen van de Nationale Onderwijs Prijs. ‘Dat voelt echt als een waardering voor al het werk dat we doen, en toch,’ relativeert Jeanine meteen, ‘De kracht van de school zit in het pedagogisch klimaat. De relatie tussen de leerlingen en de experts, zoals de docenten hier worden genoemd. Zonder relatie is leren immers niet mogelijk.'

'Weliswaar is de opbrengst nog niet op alle vlakken voldoende, aldus het oordeel van de inspectie, maar de relatie zorgt voor onderling respect, veiligheid en ruimte’, begint Jeanine het gesprek. De Inspectie zegt letterlijk: 'We hebben vertrouwen in jullie werk’. En Vlastuin ziet als rector van Amadeus meer positieve ontwikkelingen. Vanuit haar persoonlijke leiderschap voert ze veel gesprekken met teamleden en houdt ze de blik op morgen, met de uitgangspunten die een aantal jaren geleden geformuleerd zijn. Als geen ander weet ze dat niets vanzelf gaat en dat tijd de belangrijkste factor is:

Bouwen aan een eigentijds curriculum

‘We zijn de eerste school met een eigen ELO en actualiseren deze elke dag. Tegelijkertijd werken we aan het in praktijk brengen van onze principes en is het verbeteren van de resultaten een speerpunt’, somt de rector op. 'De vraag - doen we de goede dingen?- is hier elke dag actueel.  Niets behoort nog tot een routine. Ontwerpen, uitvoeren en evalueren kost veel tijd en energie van de experts. Tel daarbij op dat er per jaar zo’n 200 leerlingen bij komen, er veel jonge parttimers bij ons als docenten werken, dan begrijpt iedereen dat tijd een cruciale factor is voor ons. Elke dag.'

De pedagogische relatie

Ouders zijn veelvuldig gesprekspartners over de persoonlijke ontwikkeling van de hun kind. Mentoren en leerlingen  praten samen ruim van tevoren over het te kiezen profiel. Elke leerling schrijft een reflectie over zijn leren, waardoor ze hun sterke en zwakke kanten leren kennen. Daarin wordt ook 'hun houding, positief kritisch denken, actief leren, een goede taakopvatting, proactief zijn én samenwerken' betrokken. De feedback van de docenten is hierin zeer belangrijk. ‘Frustrerend is dat de wijze waarop we omgaan met deze kernwaarden en hoe we daarin presteren, niet wordt meegewogen in de kwaliteitswaardering van de school’, merkt Jeanine op.

De school loopt hierin ook weleens tegen eigen grenzen aan. Kwesties als ‘ Wat versta je onder eigen verantwoordelijkheid of zelfsturing?’ vragen tijd om adequate antwoorden te bieden, passend bij die situatie van dat kind.

Het personeelsbeleid

Docenten op het Amadeus werken met hart en ziel en zijn perfectionistisch. Dolf van den Berg merkte in zijn lezing op dat het proces niet bepalend is voor de uitkomst, maar dat is voor Jeanine onvoorstelbaar. ‘Negen jaar geleden zagen we dat de Tweede Fase nog niet bereikt was. Het ging ons erom meer vertrouwen aan leerlingen te geven en daar zijn we mee aan het werk gegaan. Daarvoor moet een leraar ook veel loslaten.'

'Ondanks een intensieve sollicitatieperiode stellen we soms toch 'niet-bewuste en bekwame' leraren aan. Door de werkdruk in een vernieuwende school én hun opleiding in oude systemen zijn er vele gesprekken met Jeanine als schoolleider nodig. Want ‘in een domein samenwerken is bijvoorbeeld echt anders dan in een team werken’.

Borgen

Na negen jaar komt de school nu in de fase om het spoor dieper te maken. Het is tijd om alle verworvenheden in te bedden in structuren en routines. De vrijheid aan de voorkant veronderstelt immers een stevige structuur aan de achterkant: in het curriculum, de organisatie en personeelsbeleid. De groei vraagt echter nog zoveel tijd en energie dat dit vooralsnog belemmerend werkt op de inbedding.

Persoonlijk leiderschap

‘Blijven inspireren’, ziet Jeanine Vlastuin als haar belangrijkste taak. Zo’n voorronde winnen van de Onderwijsprijs betekent erkenning en die waardering voor het werk communiceert ze  voortdurend met de docenten. Persoonlijk leiderschap houdt voor de schoolleider ook in dat ze binnen het team op zoek blijft naar méér en andere cultuurdragers. Die zijn voor de kwaliteit van de school immers wezenlijk. ‘In een platte organisatie is niet alleen de leider degene die leiding geeft, maar draagt het gehele team verantwoordelijkheid.'

Jeanine grijpt vaker terug op deze oorspronkelijke uitgangspunten in haar gesprekken met deze docenten.

Rondleiding door de school

Cheyenne en Wieke - twee leerlingen - leiden me rond in de prachtige school. In 'domein 10' werken leerlingen in het 2^e leerjaar aan Engels.  Een domein is een lesruimte voor negentig leerlingen, met twee of drie begeleiders/experts. De leerlingen blijven in het domein; het is de leraar die steeds rouleert.

Elke leerling heeft op zijn laptop een music-file met Engelstalige liedjes uit de jaren ‘80-‘90. De opdracht is om een lied te koppelen aan een gebeurtenis in de geschiedenis. De leerlingen zoeken een lied uit en doorgronden de tekst daarvan. Vervolgens vragen ze zich af wat de song verwoordt en waarom daarover wordt gezongen. Ook zoeken ze uit waarom de artiest(en) dat lied mogelijk niet meer willen zingen. Max vertelt: ‘Deze les maakt onderdeel uit van een zes weken durend Engels thema: Music Does It. Deze song - Sunday Bloody Sunday -  heeft te maken met de bloedige opstand in Ierland. Daarover ga ik nu geschiedenisteksten lezen’.

Max vindt het een interessante les: ‘Ik ga ik ervoor’, laat hij weten. Hij legt uit en laat zien hoe op de ELO de opdrachten te vinden zijn. ‘Wie vragen heeft, bespreekt dit met de docent of mailt met de domeinbeheerder, die  je meteen helpt’.

Linsey, de docente, vertelt over de tijd- en werkdruk in de school. ‘Verschillende sites op het ELO moeten worden vernieuwd én nieuwe lessen gemaakt. Die maak ik ’s avonds en in het weekeinde. Na bespreking met mijn collega’s krijgen de leerlingen de lessen. Op basis van hun feedback verbeter ik ze weer’. Een thema duurt zes weken: vier keer in de week hebben ze Engels, in tweetallen maken ze de opdrachten uit Music Does It en in viertallen geven ze tenslotte een presentatie. Aan elkaar.

Linsey werkt heel graag op het Amadeus, ‘omdat het een cultuurprofielschool is’. Zelf heeft ze het conservatorium afgerond en werkt ze veel met poëzie en literatuur. ‘Ik heb het hier naar mijn zin. Je hebt de ruimte in de domeinen en voor de leerlingen is het een eigen plek, een soort huiskamer. Er ontstaat een goede band tussen de leerlingen onderling én tussen de leerlingen en mij. Als docent moet je hier flexibel zijn en oplossingsgericht kunnen werken’. Kinderen geven haar terug: ‘Jouw lessen zijn als een surprise-ei en we kunnen altijd bij je terecht’.

In een ander domein is de Keuze Werk Tijd aan de gang, onder begeleiding van Martijn, de domeinbegeleider. Op de vraag of kinderen af en toe behoefte hebben aan stilte, verwijst hij naar de serre, een ruimte naast het domein. Als er geen instructie wordt gegeven, kunnen kinderen zich daar terugtrekken. Martijn is bij de vergadering waar kinderen op de agenda staan. Hij wordt met name  bevraagd over het gedrag van de kinderen, want ‘je hoort en ziet veel als domeinbegeleider’.

Filmpje

Leerlingen hebben een dag in de school gefilmd. Een betere indruk, behalve door een eigen bezoek, kunt u niet krijgen:



Amadeus Lyceum

Burchtpoort 3
3452 MD Vleuten
030-6774338

Meer informatie over de school is te vinden op de website

Verdiepingsartikel:

Toekomstbestendig onderwijs in crisistijd